Η ζωή είναι Γυναίκα / 8 Μαρτίου Παγκόσμια Ημέρα / Ψωμί και τριαντάφυλλα

 

ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΓΙΑ ΤΗ ΓΥΝΑΙΚΑ
Πέντε πραγματικά υπέροχες μελωδίες

1 Με την πρώτη σταγόνα της βροχής

Στίχοι: Οδυσσέας Ελύτης
Μουσική: Μάνος Χατζιδάκις
Ερμηνεία: Δημήτρης Ψαριανός

Με την πρώτη σταγόνα της βροχής σκοτώθηκε το καλοκαίρι,
μουσκέψανε τα λόγια που είχανε γεννήσει αστροφεγγιές,
όλα τα λόγια που είχανε μοναδικό τους προορισμόν Εσένα!

Πριν απ’ τα μάτια μου ήσουν φως,
πριν απ’ τον έρωτα έρωτας
κι όταν σε πήρε το φιλί
γυναίκα.

Ο Δημήτρης Ψαριανός τραγουδά με πλέι-μπακ στίχους του Οδυσσέα Ελύτη από τους «Προσανατολισμούς»,
έτσι όπως τους μελοποίησε ο Μάνος Χατζιδάκις για το Μεγάλο Ερωτικό τού 1972.
«Με την πρώτη σταγόνα της βροχής». Δάσος τής Καισαριανής,1977, σκηνοθέτης ο Γιώργος Μίχος.

2 Γυναίκα
Στίχοι: Χρήστος Θηβαίος
Μουσική: Χρήστος Θηβαίος
Ερμηνεία: Χρήστος Θηβαίος & Emilia Ottaviano

Όσο αξίζει μια γρατζουνιά απ’ την ανάσα σου
δεν αξιζουν θεωριες μιας ζωής
γυναίκα αν έχω κάνει λάθος συγχώρα με
γυναίκα αν είμαι σωστός μη μου το πεις

Απόψε πότισα τις ρίζες που ονειρεύτηκες
και τους καρπούς που εγκυμονούσε η τροχιά σου
κυρά, δε βρήκα μουσική που να σου άξιζε
πόνος στη γέννα προσκυνώ την αρχοντιά σου

Θα χαραμίσω τη ζωή μου περιμένοντας
να ‘ναι πολύ αργά για να τη διορθώσω
και στα ρουθούνια του ουρανού θα μπω ουρλιάζοντας
τη μύτη του πριν ξεψυχήσω να ματώσω.

3 Η ζωή είναι γυναίκα
Στίχοι: Μαριανίνα Κριεζή
Μουσική: Μιχάλης Καπούλας
Ερμηνεία: Ελένη Δήμου
Σκηνοθεσία : Άκης Γκολφίδης

Στίχοι
Παλιές μου φιλενάδες που χαθήκαμε,
η μια απ’ την άλλη χώρια, κάτι βρήκαμε.
Κι εγώ απ’ όσα είδα κι όσα έπαθα,
για τη ζωή μονάχα ένα έμαθα.

Με τη ζωή δεν κάνει να τα βάζουμε,
γιατί η ζωή μας μοιάζει και τής μοιάζουμε.
Με κάτι στην ψυχή μας είναι ανάλογη,
είναι γλυκιά, και άγρια, και παράλογη.

Παλιές μου φιλενάδες, δε βλεπόμαστε,
η μια την άλλη όμως τη σκεφτόμαστε.
Σε όποιες παραλλήλους κι αν βρισκόσαστε,
παλιές μου φιλενάδες, μη φοβόσαστε.

Η ζωή είναι γυναίκα, Μάρθα, Ξένια, και Πηγή,
η ζωή είναι γυναίκα, σαν γυναίκα αιμορραγεί.
Ευανθία, και Αλέκα, η ζωή είναι γυναίκα.

4 Γυναίκα Τριαντάφυλλο

Στίχοι: Νεοκλής Νεοφυτίδης
Μουσική: Νεοκλής Νεοφυτίδης
Ερμηνεία: Ηρώ Σαΐα

Στίχοι
Ροδοπέταλα ριγμένα στα χαλιά,
κι άλλα τόσα πεταμένα μες τη λάσπη.
Έτσι έμοιαζε η δίκη μου η καρδία,
κόκκινη φωτιά και μαύρη στάχτη.

Κι εσύ που ξέρεις πια μην κόψεις το τριαντάφυλλο
μα εσύ που δεν το ξέρεις άγγιξε τα’ αγκάθι,
το ίδιο έκανα κι εγώ μέσα στην άβυσσο
έκαιγα πάθη και μύριζα παράδεισο.

Μη μ’ ακουμπάς ματώνω.
φυλάω τ’ αγκάθια μου για μένα.
Μη το ξεχάσεις μόνο,
λουλούδι εγώ πως έγινα για σένα.

Ροδοπέταλα σαν άστρα στα μαλλιά,
κι αλλά τόσα σαν βαρκούλες μες στο κλάμα.
Έτσι έγραψαν τα δικά μου τα παλιά
ένα πάρα κάτι πριν το θαύμα.

Κι εσύ που ξέρεις πια μην κόψεις το τριαντάφυλλο.
Μα εσύ που δεν το ξέρεις ανοιξ’ το παράθυρο,
ένα αεράκι τ’ αρωμα μου θα σου φέρει.
Θα ‘μια ένα ρόδο που ψάχνει για ένα χέρι.

5 Bread and roses

Lyrics: James Oppenheim
Music: Caroline Kohlsaat
Artist :Bobbie McGee

Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας: Από το 1857 στο 2021

Σήμερα ΠΗΓΗ: ΟΗΕ

Το γράφημα αποτυπώνει στοιχεία του ΟΗΕ για την κατάσταση των γυναικών παγκοσμίως

«Δουλεύαμε από την αυγή ως τη δύση του ηλίου 7 μέρες την εβδομάδα. Όσες δούλευαν σε μηχανές τις κουβαλούσαν στην πλάτη τους φθάνοντας και φεύγοντας από τη δουλειά. Ήταν κανονικό εργοστάσιο σκλάβων. Αν συζητούσαν οι πωλήτριες απολύονταν αμέσως. Το σφύριγμα των μηχανών, το ουρλιαχτό του επιστάτη έκαναν τη ζωή ανυπόφορη»

Κλαρα Λεμλικ, Εργάτρια σε βιοτεχνία ιματισμού
Τα παραπάνω λόγια απεικονίζουν γλαφυρά την εργασιακή πραγματικότητα που βίωναν εκατομμύρια γυναίκες στα εργοστάσια και τις βιομηχανίες της Ευρώπης και της Αμερικής από τα μέσα του 19ου αιώνα. Ιδανικό φτηνό εργατικό δυναμικό, οι γυναίκες αποτελούσαν το 56% του εργατικού δυναμικού στις βαμβακομηχανίες, το 69% στις φάμπρικες κατασκευής μάλλινων ειδών, το 70% στα μεταξουργεία και στην λινο νηματουργία. Πληρώνονταν τα μισά από τους άντρες καθώς θεωρούνταν ανειδίκευτες, δούλευαν κάτω από τις πιο άθλιες και βλαβερές για την ίδια τους την υγεία συνθήκες για 12 και 16 ώρες την ημέρα, 7 μέρες την εβδομάδα. Στις εργάτριες επιβάλλονταν πρόστιμα για οτιδήποτε βάζει ο νους: Επειδή μιλούσαν, επειδή γελούσαν ή τραγουδούσαν, για τους λεκέδες από τα λάδια των μηχανών πάνω στα υφάσματα, για τα γαζιά που ήταν πολύ σφιχτά ή πολύ χαλαρά. Οι γυναίκες, όπως και τα παιδιά, ήταν για τους εργοδότες το καλύτερο εργατικό δυναμικό μιας και μπορούσαν να το τραμπουκίζουν και να το εξαναγκάζουν να υπακούει πιο εύκολα. Μεγάλη πλειοψηφία ήταν επίσης μετανάστριες.

Η ιστορία της 8ης Μαρτίου Ιστορικά στοιχεία

Η πρώτη γυναικεία απεργία έγινε στην Αγγλική πόλη Ουόρτσεστερ το 1804 από τις εργάτριες που κατασκεύαζαν γάντια. Το 1831 τις ακολούθησαν οι Γαλλίδες καπελούδες.

Στις ΗΠΑ, η πρώτη αποκλειστικά γυναικεία απεργία έγινε το 1820 στο New England, στις βιοτεχνίες ενδυμάτων, με αιτήματα για καλύτερες συνθήκες δουλειάς, αξιοπρεπείς μισθούς και μικρότερα ωράρια. Η δε απεργία των υφαντριών στο Ντόβερ, το 1828, είχε επιτυχία 100% (και μια εφημερίδα κάλεσε την κυβέρνηση να ενεργοποιήσει την πολιτοφυλακή, για να προλάβει την επιβολή… γυναικοκρατίας!). Το 1834 και το 1836 ακολούθησαν δύο ακόμη μεγάλες απεργίες από τις βαμβακεργάτριες της βιομηχανίας Lowell στη Μασαχουσέτη. Ειδικά το 1836, η απεργία κατατρόμαξε τις αρχές (που νόμιζαν ότι επρόκειτο για λαϊκή επανάσταση!).

Το 1844, οι εργάτριες της συγκεκριμένης βαμβακοβιομηχανιας ίδρυσαν το πρώτο γυναικείο εργατικό σωματείο. Η έντονη δραστηριότητά του είχε σαν αποτέλεσμα τις πρώτες μεταρρυθμίσεις στις συνθήκες εργασίας στην κλωστοϋφαντουργία. Μετά τον εμφύλιο πόλεμο δημιουργήθηκαν σωματεία στους κλάδους των καπνεργατών, των ραφτρών, των τυπογράφων, των μοδιστρών και των εργαζόμενων σε πλυντήρια.

8 Μαρτίου 1857: Διοργανώθηκε διαμαρτυρία από εργάτριες κλωστοϋφαντουργίας στη Νέα Υόρκη. Αίτημα τους ήταν οι καλύτερες συνθήκες εργασίας.
Ντυμένες στα λευκά οι γυναίκες ζητούσαν ανθρώπινες συνθήκες δουλειάς και μείωση των ωρών εργασίας. Υπολογίζεται ότι οι γυναίκες εκείνη την εποχή δούλευαν στα εργοστάσια περίπου 16 ώρες τη μέρα ενώ οι μισθοί τους ήταν σημαντικά μικρότεροι απ’ τους μισθούς των ανδρών.
Στα αιτήματα των εργατριών της Νέας Υόρκης περιλαμβανόταν και η μείωση των ωρών εργασίας στις 10, αλλά και η εξίσωση των μισθών ανδρών και γυναικών. Οι αστυνομικές δυνάμεις ρίχνονται με μανία πάνω στις εργάτριες, οι διαδηλώσεις βάφτηκαν στο αίμα, ενώ οι εργοδότες προχώρησαν σε ομαδικές απολύσεις.

Το 1900 οι εργαζόμενες στις βιομηχανίες ενδυμάτων συγκρότησαν μερικά από τα πιο σημαντικά σωματεία στην ιστορία των ΗΠΑ. Οι συνθήκες εργασίας στα κέντρα του εμπορίου ενδυμάτων στις μεγάλες πόλεις, όπως η Ν. Υόρκη, ήταν εκείνη την εποχή σε αξιοθρήνητη κατάσταση. Υπήρχαν συχνά πυρκαγιές, το φως ήταν ανεπαρκές, ο ήχος των μηχανημάτων εκκωφαντικός και το περιβάλλον μολυσμένο. Οι γυναίκες δέχονταν πρόστιμα για οτιδήποτε βάζει ο νους. Επειδή μιλούσαν, επειδή γελούσαν ή τραγουδούσαν, για τους λεκέδες από τα λάδια των μηχανών πάνω στα υφάσματα, για τις ραφές που ήταν πολύ στενές ή πολύ χαλαρές. Οι υπερωρίες ήταν συχνές, αλλά η πληρωμή γι’ αυτές όχι.

Το 1903 για πρώτη φορά ιδρύεται η πρώτη γυναικεία συνδικαλιστική οργάνωση στην Αμερική (Women’s Trade Union League) η οποία θα στηρίξει τις προσπάθειες των εργατριών να δημιουργήσουν εργατικά σωματεία στους χώρους δουλειάς τους. Η οργάνωση έπαιξε σημαντικό ρόλο στην οργάνωση μαζικών απεργιών αλλά και στην διεκδίκηση του δικαιώματος ψήφου για τις γυναίκες.

1909 καθιερώνεται η Εθνική Ημέρα της Γυναίκας στις ΗΠΑ
Οι αμερικανίδες σοσιαλίστριες ίδρυσαν, ήδη στο Συνέδριο του Σοσιαλιστικού Κόμματος Αμερικής (ΣΚΑ) το 1908, μια εθνική Επιτροπή Γυναικών, η οποία πρότεινε τη διοργάνωση μιας εθνικής σοσιαλιστικής διαδήλωσης με κύριο αίτημα να κατοχυρωθεί το εκλογικό δικαίωμα στις γυναίκες. Αυτό οδήγησε στις 19 Δεκεμβρίου 1908 στην απόφαση, την τελευταία Κυριακή του Φεβρουαρίου του 1909, να γίνει διαδήλωση για την κατοχύρωση του εκλογικού δικαιώματος στις γυναίκες. Στις 28 Φεβρουαρίου 1909, έλαβε χώρα η πρώτη εθνική Ημέρα της Γυναίκας στις ΗΠΑ, η οποία υποστηρίχθηκε από το ΣΚΑ. Η επιτυχία ήταν μεγάλη, επειδή επίσης συνέβαλαν και αστές γυναίκες υποστηρίκτριες των γυναικείων δικαιωμάτων, συγκεκριμένα για την κατοχύρωση του εκλογικού δικαιώματος στις γυναίκες. Από τότε η Ημέρα της Γυναίκας γιορτάζεται την τελευταία Κυριακή του Φεβρουαρίου ως εθνική Ημέρα της Γυναίκας στις ΗΠΑ. Η Κυριακή επιλέχθηκε επειδή ήταν η μοναδική ελεύθερη ημέρα για τις εργάτριες.

Το Φλεβάρη του 1910 έγινε μια μεγάλη και μακροχρόνια απεργιακή κινητοποίηση, στην οποία πήραν μέρος πάνω από 20000 εργάτριες. Για 13 εβδομάδες, μέσα στο καταχείμωνο, γυναίκες μεταξύ 16 και 25 ετών διοργάνωσαν και συμμετείχαν σε πικετοφορίες σε καθημερινή βάση. Σε αυτές δέχονταν την επίθεση των αστυνομικών οι οποίοι τις ξυλοκοπούσαν και τις φόρτωναν σε κλούβες. Τα δικαστήρια ήταν προκατειλημμένα υπέρ των ιδιοκτητών. Ένας δικαστής δοκίμασε να αναμείξει τη θρησκεία, που έχει αποδειχθεί ένα από τα πάγια και πιο αποτελεσματικά όπλα κάθε εκμεταλλευτικού συστήματος: «Απεργείτε εναντίον του θεού και της φύσης, της οποίας ο πρώτος νόμος λέει ότι ο άνθρωπος κερδίζει το ψωμί του με τον ιδρώτα και τον κόπο του. Απεργείτε εναντίον του θεού!»… Από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού, ο Μπέρναρντ Σο σχολιάζει: «Θαυμάσια! Η μεσαιωνική Αμερική βρίσκεται πάντα σε στενές προσωπικές σχέσεις με τον παντοδύναμο!» Ωστόσο, η απεργία δεν διαλύθηκε παρά μόνο όταν έγιναν συμβιβασμοί στις περισσότερες επιχειρήσεις. Ο ενθουσιασμός και το πείσμα των γυναικών υπήρξαν πρωτοφανείς.

Οι αγώνες δεν τελειώνουν: Η τραγωδία του Triangle Shirtwaist
Επιστρέφοντας στο εργοστάσιο της Triangle Shirtwaist , στα μέσα του Φλεβάρη, οι γυναίκες απεργοί κατάφεραν μεν να κερδίσουν τις παραχωρήσεις όσον αφορά τους μισθούς και το ωράριο δεν κατάφεραν ωστόσο να κερδίσουν την δυνατότητα δημιουργίας σωματείου εντός του εργασιακού χώρου τους που θα απαιτούσε και θα πίεζες για ασφαλέστερες και ανθρώπινες συνθήκες εργασίας. Το πόσο σημαντικό ήταν αυτό φάνηκε σχεδόν αμέσως.

Στις 25 Μάρτη του 1911, για άγνωστο λόγο ξέσπασε φωτιά στον όγδοο όροφο του κτιρίου. Οι εργάτριες ήταν κλειδωμένες από τα αφεντικά μέσα στο εργοστάσιο, μια πάγια τακτική των εργοδοτών. Η φωτιά εξαπλώθηκε αστραπιαία, καθώς τα πάντα στο χώρο ήταν εύφλεκτα, εγκλωβίζοντας δεκάδες γυναίκες πίσω από την κλειδωμένη κύρια πόρτα και τις φραγμένες από στοίβες ραπτομηχανών δευτερεύουσες εξόδους. Κάποιες κατάφεραν να ξεφύγουν από τους ανελκυστήρες που πολύ γρήγορα όμως αχρηστεύτηκαν από την φωτιά που έφτασε στα φρεάτια, ενώ άλλες διέφυγαν από το δέκατο όροφο σε ταράτσες γειτονικών κτιρίων. Πλήθος όμως εργατριών εγκλωβίστηκαν χωρίς δυνατότητα διαφυγής, ιδιαίτερα στον όγδοο και τον ένατο όροφο του κτιρίου, καθώς οι σκάλες της πυροσβεστικής έφταναν μέχρι τον έκτο όροφο. Πολλές γυναίκες, μην έχοντας άλλη επιλογή, άρχισαν να πηδάνε απελπισμένες η μια μετά την άλλη στο κενό.

Μετά το σβήσιμο της πυρκαγιάς, 146 εργαζόμενες ήταν νεκρές. Η Rose Safran, μία από τις γυναίκες που συμμετείχαν το 1909 στην απεργία εναντίον της Triangle γράφει: “Ήταν μέσα στα αιτήματά μας η τήρηση κανόνων ασφαλείας, η δημιουργία εξόδων κινδύνου. Αλλά τα αφεντικά μας αγνόησαν. Αν είχαν εκπληρωθεί τα αιτήματα της απεργίας μας, οι συντρόφισσες μας δεν θα είχαν πεθάνει.” Την επόμενη μέρα 100.000 άτομα συγκεντρώνονται έξω από το εργοστάσιο, όπου εξακολουθούν να ανασύρονται τα πτώματα των απανθρακωμένων γυναικών.
Οι ιδιοκτήτες της εταιρείας που δικάστηκαν το 1914 με την κατηγορία της ανθρωποκτονίας. Φυσικά…αθωώθηκαν, καθώς υποστήριξαν ότι δεν γνώριζαν για το κλείδωμα των εξόδων, ενώ πήραν από την ασφαλιστική εταιρεία 60,000 δολάρια για ζημίες.

Το αίτημα για Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας

Σοσιαλίστριες από τις ΗΠΑ, με πρώτη την Maywood-Simons, αντιπρόσωπο της εθνικής Επιτροπής Γυναικών στο Σοσιαλιστικό Κόμμα Αμερικής, πρότειναν στην Clara Zetkin , η οποία διεύθυνε το Διεθνές Γραφείο της Σοσιαλιστικής Διεθνούς των Γυναικών, να επιδράσει ώστε να εφαρμοστεί παγκοσμίως η Ημέρα των Γυναικών. Αυτό προκύπτει από μια επιστολή της αμερικανίδας δημοσιογράφου Metal. Stern, η οποία δημοσιεύτηκε στην «Ισότητα» στις 27 Μαρτίου 1911. Σε ένα χαιρετιστήριο επίσης μήνυμα από τη Νέα Υόρκη μπορούμε να διαβάσουμε ότι οι Αμερικανίδες μπορούσαν να αναπολήσουν ήδη την τριετή «παράδοση» της εθνικής Ημέρας της Γυναίκας.
Η Δεύτερη Διεθνής Διάσκεψη στις 26 και 27 Αυγούστου στην Κοπεγχάγη
Η Δεύτερη Διεθνής Διάσκεψη των σοσιαλιστριών, η οποία έχει μια ιδιαίτερη σημασία, έλαβε χώρα στις 26 και 27 Αυγούστου του 1910 στην Κοπεγχάγη. Εκεί ψηφίστηκε, επίσημα πλέον, η καθιέρωση της Παγκόσμιας Ημέρας της Γυναίκας. Στη Διάσκεψη αυτή συμμετείχαν περισσότερες από 100 αντιπρόσωποι από 17 χώρες. Η αίτηση για την καθιέρωση της Ημέρας της Γυναίκας υποβλήθηκε από την Clara Zetkin , την συνδικαλίστρια Καίτε Ντούνκερ και από άλλες σοσιαλδημοκράτισσες στις 26 Αυγούστου και έγινε ομόφωνα αποδεκτή.

Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας

Η πρώτη Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας
όμως είχε πλήρη επιτυχία. Με βασικό αίτημα να δοθεί το δικαίωμα ψήφου στις γυναίκες κατέβηκαν στους δρόμους στις 19 Μαρτίου 1911 εκατομμύρια γυναίκες από τις ΗΠΑ, τη Γερμανία, την Ελβετία, τη Δανία και την Αυστρία, απαιτώντας επίσης κοινωνική και πολιτική ισότητα για όλες τις γυναίκες. Μέχρι τον Πρώτο Παγκόσμιο πόλεμο προστέθηκαν επίσης και γυναίκες από τη Γαλλία, την Ολλανδία, τη Σουηδία, τη Ρωσία και τη Βοημία. Στη Γερμανία συμμετείχαν περίπου ένα εκατομμύριο γυναίκες (καθώς και μερικοί άντρες) οι οποίοι ήταν οργανωμένοι στα σοσιαλιστικά κόμματα και στα συνδικάτα.

Η δεύτερη Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας
έλαβε χώρα στις 12 Μαΐου 1912 στις χώρες Γερμανία, Αυστρία, Σουηδία, Δανία, Ολλανδία, Γαλλία, Ρωσία, Βοημία και ΗΠΑ. Στη Στουτγάρδη η Ρόζα Λούξεμπουργκ έκανε ομιλία με θέμα «Το δικαίωμα ψήφου στις γυναίκες και η ταξική πάλη». Στην ομιλία της επέστησε τη προσοχή στο ότι περισσότερες από 150.000 συνδικαλιστικά οργανωμένες εργάτριες σχηματίζουν τον πυρήνα του οικονομικά μαχόμενου προλεταριάτου. Στην Ελβετία η δεύτερη Ημέρα της Γυναίκας το 1912 γιορτάστηκε στις 17 Μαρτίου.

Στις ΗΠΑ η δεύτερη Ημέρα της Γυναίκας
έλαβε χώρα –όπως γινόταν ήδη από το 1909 με την εθνική Ημέρα της Γυναίκας- την τελευταία Κυριακή του Φεβρουαρίου. Η ημέρα αυτή είχε τόσο μεγάλη απήχηση, που βγήκε έξω από τα σύνορα των ΗΠΑ: Το διάσημο τραγούδι του αμερικανικού γυναικείου κινήματος «Ψωμί και Τριαντάφυλλα» (Bread and Roses), με το ψωμί να συμβολίζει την οικονομική ασφάλεια και τα τριαντάφυλλα μια καλύτερη ποιότητα ζωής, τραγουδήθηκε σε μια απεργία 14.000 εργατών και εργατριών στις κλωστοϋφαντουργίες, στις 11 Ιανουαρίου 1912 στη Lawrence/Μασαχουσέτη, ενάντια σε μια παραπέρα μείωση των μισθών πείνας, ενάντια στις άθλιες συνθήκες εργασίας και την παιδική εργασία. Οι απεργοί συνέχισαν τη πάλη τους μέχρι τις 14 Μαρτίου κατορθώνοντας να επιβάλουν μερικά από τα αιτήματά τους. Το τραγούδι αυτό μετατράπηκε σε σύνθημα του αμερικανικού γυναικείου κινήματος και σύντομα τραγουδήθηκε σε όλο τον κόσμο. Κατά την απεργία υπήρξαν αιματηρές αντιπαραθέσεις οι οποίες ενίσχυσαν την υποστήριξη στους απεργούς.

Το 1913 η Ρωσία όρισε την πρώτη τους Διεθνή Ημέρα της Γυναίκας
το τελευταίο Σάββατο του Φεβρουαρίου σε αντίθεση με τις υπόλοιπες χώρες. Τρία χρόνια αργότερα, το 1914, η Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας γιορτάστηκε στην Γερμανία στις 8 Μαρτίου, με τις εφημερίδες να αναφέρουν διαφορετικές εκδοχές για την επιλογή της συγκεκριμένης ημέρας: από την ανάμνηση της απεργίας του 1857 στην Νέα Υόρκη μέχρι την διαφοροποίηση τους με τις ΗΠΑ για πολιτικούς λόγους.
Επισήμως, η συγκεκριμένη ημέρα στη Γερμανία ήταν αφιερωμένη στο δικαίωμα ψήφου των γυναικών, το οποίο οι Γερμανίδες απέκτησαν τελικά το 1918.

Το ποίημα που γράφτηκε από τον James Oppenheim είναι το ακόλουθο:

Ψωμί και Τριαντάφυλλα

Καθώς τραβάμε εμπρός, εμπρός στην ομορφιά της μέρας
χιλιάδες σκοτεινές κουζίνες, χιλιάδες μαύρες φάμπρικες
γεμίζουν ξάφνου με του ήλιου τη λαμπράδα
γιατί ο κόσμος μας ακούει να τραγουδάμε
«Ψωμί και Τριαντάφυλλα, Ψωμί και Τριαντάφυλλα»

Καθώς τραβάμε εμπρός, εμπρός είναι και για τους άνδρες ο αγώνας μας
γιατί είναι των γυναικών παιδιά και τους γεννάμε πάλι,
φτάνει πια ο παιδεμός σ’ όλη μας τη ζωή,
πεινάνε οι ψυχές και όχι το σώμα μόνο
«δώστε μας Ψωμί, δώστε μας Τριαντάφυλλα»

Καθώς τραβάμε εμπρός, εμπρός αμέτρητες γυναίκες πεθαμένες
σμίγουν το θρήνο τους και λένε το παλιό τραγούδι του ψωμιού
οι σκλαβωμένες ψυχές τους γνώρισαν λίγη μόνον ομορφιά, τέχνη κι αγάπη.
Ναι, για το Ψωμί παλεύουμε και για τα Τριαντάφυλλα.

Καθώς τραβάμε εμπρός, εμπρός φέρνουμε τις μεγάλες μέρες
το ξεσήκωμα των γυναικών είναι ξεσήκωμα όλης της ανθρωπότητας
όχι πια σκλάβοι και τεμπέληδες, δέκα που μοχθούν για έναν που ξαπλώνει
αλλά ένα δίκαιο μοίρασμα στ’ αγαθά της ζωής,

«Ψωμί και Τριαντάφυλλα, Ψωμί και Τριαντάφυλλα»

«Αυτό που η γυναίκα που μοχθεί και θέλει είναι το δικαίωμα στη ζωή, όχι απλά να υπάρχει – το δικαίωμα στη ζωή. Τίποτα περισσότερο από το δικαίωμα ένα απλού ανθρώπου. Η εργάτρια πρέπει να έχει το ψωμί, αλλά πρέπει να έχει και τα τριαντάφυλλα» Rose Schneiderman, 1912
Ακολούθησαν πολλές διαδηλώσεις γυναικών στις 8 του Μάρτη (στη Γερμανία και τη Γαλλία το 1914, στην προεπαναστατική Ρωσία το 1917), διεκδικητικές και τιμητικές ταυτόχρονα

Το 1977 ο ΟΗΕ καλεί κάθε χώρα να αφιερώνει αυτή την ημέρα στα δικαιώματα των γυναικών.

Πειραιάς, 1892: Η πρώτη απεργία εργατριών στην Ελλάδα

Στην Ελλάδα, η πρώτη απεργία εργατριών έγινε στις 13 Απριλίου του 1892, από τις υφάντρες του δεύτερου εργοστασίου υφαντουργίας των Αδελφών Ρετσίνα, στον Πειραιά. Εκείνη τη χρονιά, η συγκεκριμένη υφαντουργία αποφασίζει να μειώσει την αμοιβή που κατέβαλε στις εργάτριες, από 80 σε 65 λεπτά το τόπι υφάσματος (μείωση στο μεροκάματο κατά 20%).

Είναι η χρονιά που οι Αδελφοί Ρετσίνα, εκ Πελοποννήσου καταγόμενοι, αποκτούν και το πέμπτο εργοστάσιό τους, απασχολούν δε συνολικά 2000 εργάτες κι εργάτριες. Παράγουν βαμβακερά υφάσματα, γνωστά και ως ‘ρετσίνες’. Αξίζει να σημειωθεί ότι η υφαντουργία τους ήταν εκείνη την εποχή η σημαντικότερη των Βαλκανίων. Επιπλέον, ο Θεόδωρος Ρετσίνας ήταν τότε δήμαρχος Πειραιά, ενώ ένας αδελφός του θα εκλεγεί βουλευτής Αττικής στις εκλογές της 3ης του Μάη.
Με την κοινοποίηση της απόφασης, 60 (ή και περισσότερες) εργάτριες αρνούνται να δουλέψουν και, διασχίζοντας σε πορεία τους δρόμους του Πειραιά, πηγαίνουν στη διεύθυνση του εργοστασίου να διαμαρτυρηθούν.

Αντίθετα απ’ ό,τι πιστεύεται, οι εργαζόμενες γυναίκες στη χώρα μας πάλευαν από πολύ νωρίς ενάντια στους εργοδότες, όχι απλά συμπληρωματικά στο πλευρό των εργατών, αλλά και αυτόνομα. Σε μια εποχή που η γυναίκα θεωρούνταν ετερόφωτη ακόμα προσωπικότητα και πάντα εξαρτημένη από έναν άντρα, χωρίς δική της άποψη και θέληση, άρα αυτονόητα υποταγμένη και στον άντρα και στον εργοδότη, οι πρώτες εκείνες προσπάθειες αντίστασης αποδεικνύουν τη δυναμική της εργαζόμενης, ανατρέποντας τα ως τότε δεδομένα.

Το 1871 οι αδελφοί Θεόδωρος, Αλέξανδρος και Δημήτριος Ρετσίνας, που έχουν τις ρίζες τους στην Πελοπόννησο, ιδρύουν το πρώτο τους εργοστάσιο κλωστοϋφαντουργίας στον Πειραιά με την επωνυμία «Αδελφοί Ρετσίνα». Στην περιοχή της Λεύκας λειτουργεί νηματουργείο με 5.000 ατράκτους και ατμομηχανή 60 ίππων. Τα χρόνια που ακολούθησαν δημιουργείται υφαντήριο και βαφείο και στις αρχές της δεκαετίας του 1890 η επιχείρηση Ρετσίνα διαθέτει πέντε εργοστάσια στον Πειραιά, με 2.000 εργάτες και εργάτριες. Με την ανατολή του 20ού αιώνα η επιχείρηση Ρετσίνα είναι η μεγαλύτερη κλωστοϋφαντουργία της χώρας και χιλιάδες εργατών και εργατριών από όλες τις συνοικίες του Πειραιά εργάζονται στα εργοστάσιά της. Η οικογενειακή επιχείρηση που έχει αναπτυχθεί σε υφαντουργία βαμβακερών υφασμάτων, γνωστών με το όνομα «ρετσίνες» γίνεται η σημαντικότερη των Βαλκανίων.
Πριν από την ίδρυση της κλωστοϋφαντουργίας των Αδελφών Ρετσίνα, τα υφάσματα ήταν πανάκριβα, καθώς εισάγονταν από την Ευρώπη. Οι ρετσίνες λοιπόν, τα υφάσματα του Ρετσίνα, γίνονται περιζήτητα. Είναι χαρακτηριστικό της υψηλής ζήτησης των υφασμάτων του Ρετσίνα, σκίτσο του Θέμη Αννινου που απεικονίζει τον Χαρίλαο Τρικούπη να φοράει ελληνικά τσαρούχια και να είναι ντυμένος με τις «ρετσίνες».
Η οικογένεια Ρετσίνα την εποχή αυτή κυριαρχεί στην οικονομική και πολιτική ζωή του Πειραιά. Ο Θεόδωρος Ρετσίνας εκλέγεται δήμαρχος της πόλης και στη συνέχεια βουλευτής με το κόμμα του Χαρίλαου Τρικούπη.

Οι εργάτριες της εποχής ξεκινούν να δουλεύουν στα 10 με 12 τους χρόνια, εργάζονται 12 με 14 ώρες την ημέρα και πληρώνονται με το μισό ή και ακόμα πιο κάτω από το μεροκάματο που λαμβάνουν οι άνδρες. Στον Πειραιά, έχουν ήδη φτάσει μαζικά Κρητικοί που δημιουργούν κάτω από τον λόφο της Καστέλλας, τη συνοικία «Κρητικά». Οι Κρητικοπούλες, με παράδοση στην υφαντική τέχνη, δεν δυσκολεύονται να βρουν εργασία στα εργοστάσια κλωστοϋφαντουργίας του Πειραιά. Το ίδιο και οι γυναίκες που καταφθάνουν στον Πειραιά από την Ανατολή, μέσω των νησιών, ψάχνοντας μεροκάματα. Πενόμενοι εργάτες και εργάτριες ελληνικής εθνικότητας από την Κωνσταντινούπολη και από άλλα μέρη της Ανατολής έχουν μεταναστεύσει στον Πειραιά για εργασία. Οι εργάτριες, προφανώς λόγω της παράδοσης της Ανατολής στην υφαντική τέχνη, τοποθετούνται στα κλωστήρια και υφαντήρια.
Το εργοστάσιο Ρετσίνα έμελλε να γίνει και πρώτος υποδοχέας γυναικών εργαζομένων και πεδίο της πρώτης απεργίας εργατριών στην Ελλάδα.

Σχετικά με το γεγονός, ο τύπος τότε τήρησε σιωπή. Η Τρικουπική «Εφημερίς» του Κορομηλά μόλις που αναφέρει την απεργία στις «μικρές ειδήσεις», υποβαθμίζοντας και στηλιτευοντας τη. Αν λάβουμε υπόψη ότι γύρω στο 1900, το δεύτερο εργοστάσιο των Αδελφών Ρετσίνα (εκτός από 50 εργάτες και 10 υπαλλήλους) απασχολούσε 200 εργάτριες, το ποσοστό που απέργησε υπολογίζεται περίπου στο 30%. Δε συνέφερε να γίνουν παράδειγμα προς μίμηση. Αντίθετα, έπρεπε να διατηρηθεί το «διαίρει και βασίλευε» ανάμεσα στις γυναίκες (που πληρώνονταν λιγότερα) και στους άντρες εργάτες. Με ανύπαρκτη ακόμα την εργατική νομοθεσία και, στα πλαίσια του ελεύθερου ανταγωνισμού, οι εργάτες δούλευαν εξαντλητικά. Σε ισχύ βρισκόταν η ατομική συμφωνία μεταξύ εργάτη και εργοδότη που μόνος του καθόριζε τον χρόνο δουλειάς, την πρόσληψη και απόλυση των εργατών, χωρίς υποχρέωση αποζημίωσης. Ωστόσο, η «Εφημερίς των Κυριών» της Καλλιρρόης Παρρέν (που εκδίδεται από το 1887), υπερασπίζεται τις γυναίκες απεργούς: «Φρονούμεν ότι έδει να αυξηθει το ημερομίσθιο των πτωχών εργατίδων, αίτινες δι’ όλης της ημέρας εργαζόμεναι, μόλις πορίζονται τον επιούσιον άρτον, πλουτίζουσαι ολονέν δια του ιδρώτος αυτών τα βαλάντια των εργοστασιαρχών».

Η Καλλιρρόη Παρρέν

Στην Ελλάδα οι πρώτες φωνές διαμαρτυρίας, προκειμένου να θεσπιστούν προστατευτικοί νόμοι για την εργάτρια, προέρχονται από γυναίκες διανοούμενες που ανήκουν στην αστική τάξη. Η διευθύντρια του περιοδικού «Εφημερίς των Κυριών» Καλλιρρόη Παρρέν ζητεί το 1890 να καθοριστούν με νόμο οι ώρες εργασίας των γυναικών. Την εικόνα της εργάτριας εκείνης της εποχής πέτυχε να διατηρήσει ζωντανή η Καλλιρρόη Παρρέν μέσα από την Εφημερίδα των Κυριών. Το εβδομαδιαίο περιοδικό της, που το 1892 έρχεται δεύτερο σε κυκλοφορία από τα εβδομαδιαία έντυπα, με πρώτο τον «Ρωμηό» του Σουρή, είναι η σημαντικότερη πηγή γνώσης για την πραγματική κατάσταση των γυναικών και είναι το έντυπο που παίρνει σαφή θέση για το δίκαιο της απεργίας των εργατριών του Ρετσίνα τον Απρίλιο του 1892.

ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΚΥΡΙΩΝ
Απεργία εργατριών εν Πειραιεί
«Περί τας 60 εκ των εργαζομένων γυναικών εις το εν Πειραιεί Νηματουργείο των αδελφών Ρετσίνα, ενήργησαν απεργία άμα ως εγένετο αυταίς γνωστόν, ότι ηλαττώθη το ημερομίσθιο των. Αι απεργήσασαι ανηνέχθησαν εις την διεύθυνση του καταστήματος, ζητούσαι τη διόρθωσιν του αδίκου τούτου μέτρου.
Εν εποχή καθ΄ην πάντα τα τρόφιμα και λοιπά είδη της απολύτου ανάγκης έχουσιν υπερτιμηθεί, φρονούμε, ότι έδει να αυξηθεί το ημερομίσθιο των πτωχών εργατίδων, αίτινες δι΄όλης της ημέρας εργαζόμεναι, μόλις πορίζονται τον επιούσιον άρτον, πλουτίζοντες ολονέν δια του ιδρώτος αυτών τα βαλάντια των εργοστασιαρχών».

«Εφημερίς» 14 Απριλίου 1892
Απεργία εργατριών
«Χθες την πρωίαν περί τα 50 κοράσια ανήκοντα εις το δεύτερον εργοστάσιο των αδελφών Ρετσίνα συνελθόντα κατά την Λακαν Βάβουλα εν Πειραιεί συμφώνησαν ν΄απόσχουν της εργασίας των. Αίτιον της απεργίας των αυτής ην ότι δι΄έκαστον τόπι πανίου, ενώ μέχρι τούδε επληρώνοντο προς 80 λεπτά τους ανηγγέλθη ότι εις το εξής θα πληρώνονται μόνο 65. Αι εργάτριαι εκείθεν μετέβησαν εν σώματι εις την διεύθυνση του εργοστασίου, όπως υποβάλωσι τα παράπονά των».

Γκουτέρες για Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας: «Να οικοδομήσουμε ένα μέλλον ισότητας»
08.03.2021 • 08:52

Η ανάκαμψη από την πανδημία είναι η ευκαιρία να αφήσουμε πίσω μας γενεές αποκλεισμού και ανισότητας και είναι η στιγμή να οικοδομήσουμε ένα μέλλον ισότητας και αυτή είναι η δουλειά όλων μας και προς όφελος όλων, προτάσσει σε μήνυμά του για την Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτέρες.

Σε έναν κόσμο όπου κυριαρχούν οι άνδρες και η ανδρική νοοτροπία, η ισότητα των φύλων είναι στην ουσία υπόθεση εξουσίας, σημειώνει ο Αντόνιο Γκουτέρες και επισημαίνει πως οι άντρες είναι απαραίτητο μέρος της λύσης. Σε αυτό το πλαίσιο, ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ καλεί τις χώρες, τις εταιρείες και τους θεσμούς να υιοθετήσουν ειδικά μέτρα και ποσοστώσεις για να προχωρήσει η συμμετοχή των γυναικών και να επιτευχθεί η γρήγορη αλλαγή.

Εστιάζοντας στις επιπτώσεις της πανδημίας στην ισότητα των φύλων, ο κ. Γκουτέρες αναφέρει πως η COVID-19 έχει διαγράψει δεκαετίες προόδου για την ισότητα των φύλων. «Από τη μεγάλη απώλεια θέσεων εργασίας μέχρι το εκρηκτικό βάρος της άμισθης εργασίας και από τη διακοπτόμενη εκπαίδευση μέχρι την αυξανόμενη κρίση της οικιακής βίας και εκμετάλλευσης, η ζωή των γυναικών έχει ανατραπεί και τα δικαιώματά τους έχουν υπονομευτεί. Οι μητέρες και ιδιαίτερα οι ανύπαντρες μητέρες, αντιμετωπίζουν οξύ άγχος και δυσκολίες» διευκρινίζει.

Επίσης, εκτιμά πως οι συνέπειες θα διαρκέσουν και μετά την πανδημία.

Παράλληλα, αναδεικνύει τον ρόλο και τη συνεισφορά των γυναικών στη μάχη κατά του κορονοϊού. «Οι γυναίκες έχουν βρεθεί στην πρώτη γραμμή της μάχης κατά της πανδημίας. Είναι οι απαραίτητες εργαζόμενες που κρατούν τους ανθρώπους στη ζωή και διατηρούν τις οικονομίες, τις κοινωνίες και τις οικογένειες ενωμένες. Είναι ανάμεσα στους ηγέτες που έχουν κρατήσει τους δείκτες μετάδοσης χαμηλούς και τι ς χώρες τους σε πορεία ανάκαμψης» αναφέρει ειδικότερα.

Μιλώντας για τη σημασία της φετινής Διεθνούς Ημέρας Γυναικών, υπογραμμίζει τη μετασχηματική δύναμη της ίσης συμμετοχής των γυναικών. «Το βλέπουμε εμείς οι ίδιοι στα Ηνωμένα Έθνη, όπου είμαι υπερήφανος που έχουμε πετύχει για πρώτη φορά στην ιστορία την ισότητα των φύλων σε ηγετικές θέσεις του ΟΗΕ. Τα στοιχεία είναι σαφή. Όταν οι γυναίκες συμμετέχουν σε μια κυβέρνηση, βλέπουμε μεγαλύτερες επενδύσεις στην κοινωνική προστασία και μεγαλύτερη πρόοδο κατά της φτώχειας. Όταν οι γυναίκες βρίσκονται στο Κοινοβούλιο, οι χώρες υιοθετούν αυστηρότερες πολιτικές για την κλιματική αλλαγή. Όταν οι γυναίκες είναι στο τραπέζι των ειρηνευτικών συνομιλιών, οι συμφωνίες διαρκούν περισσότερο. Με τις γυναίκες σήμερα να υπηρετούν σε ίδιο αριθμό με τους άνδρες σε ηγετικά πόστα στα Ηνωμένα Έθνη, παρατηρούμε ακόμα περισσότερο συντονιστές δράσεις για την ειρήνη, τη βιώσιμη ανάπτυξη και τα ανθρώπινα δικαιώματα» τονίζει χαρακτηριστικά.

Καλή Ακρόαση (Η Ζωή είναι Γυναίκα)