” ΜΕΡΕΣ ΕΠΙΤΑΦΙΟΥ “
Νίκος Γκάτσος – Δημήτρης Παπαδημητρίου – Μανώλης Μητσιάς
ΣΤΕΓΗ ΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΤΕΧΝΩΝ
Μεγάλη Τετάρτη 16 Απριλίου 2014
«Μέρες Επιταφίου του Νίκου Γκάτσου» διά χειρός Δημήτρη Παπαδημητρίου
Τη Μεγάλη Τετάρτη 16 Απριλίου 2014 ο Δημήτρης Παπαδημητρίου παρουσίασε στην Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών τη λαϊκή λειτουργία «Μέρες Επιταφίου» σε κείμενο – λιμπρέτο Νίκου Γκάτσου με ερμηνευτές τον Μανώλη Μητσιά και την σοπράνο Μυρσίνη Μαργαρίτη. Την Καμεράτα Ορχήστρα Φίλων της Μουσικής και τη Χορωδία διηύθυνε ο Λουκάς Καρυτινός ενώ η διδασκαλία της χορωδίας έγινε από τον Valery Oreshkin. Αφηγητής ήταν ο Γιάννης Φέρτης.
Η θρησκευτική βυζαντινή μουσική αγκαλιάζει τον λαϊκό και τον σύγχρονο λόγιο κόσμο μέσα από ένα έργο, που μελοποιείται για πρώτη φορά και μιλά οικουμενικά σε όλους τους Έλληνες, εντός και εκτός εκκλησίας. Ο Νίκος Γκάτσος δημιούργησε το έργο, δίνοντάς του τη μορφή μιας συρραφής ιερών κειμένων της Καινής Διαθήκης, που έρχονται σε σοφή αντίστιξη με τους δικούς του «λαϊκούς» στίχους. Έτσι, ο κοινωνικός συμβολισμός της Μεγάλης Εβδομάδας και η υπόσχεση της Ανάστασης προβάλλουν μέσα από πρωτότυπα, αλλά και Ευαγγελικά κείμενα.
Ενα χρόνο αργότερα το 2015 κυκλοφόρησε το CD, Album ” Μέρες Επιταφίου ”
Ο πίνακας εξωφύλλου «Ο Χριστός» (π. 1900) είναι έργο του Κωνσταντίνου Παρθένη και παραχωρήθηκε από την Εθνική Πινακοθήκη και την Μαρίνα Λαμπράκη Πλάκα.
ΜΟΥΣΙΚΗ Δημήτρης Παπαδημητρίου
Ένα μεγάλο ορχηστρικό έργο με θεματικό χαρακτήρα, για αφηγητή, σολίστες, χορωδία και ορχήστρα. Δημιουργός του ο Δημήτρης Παπαδημητρίου, και η σύνθεσή του εντάσσεται «στο πλαίσιο αναζήτησης της προώθησης της πρωτογενούς δημιουργίας και δημιουργίας ρεπερτορίου». Ο Παπαδημητρίου το μελοποίησε για μεγάλη συμφωνική ορχήστρα, χορωδία, λαϊκό σολίστ, σοπράνο και αφηγητή, με τρόπο που «διατηρεί τόσο τη στρουκτουραλιστική γοητεία της συμφωνικής πολυφωνίας όσο και το Βυζαντινό “χρώμα”, επιτρέποντας σύγχρονα συμφωνικά αλλά και ελληνικά μουσικά ιδιώματα». Πρόκειται, κοντολογίς, για μία «σύγχρονη ελληνική θρησκευτική μουσική, που υποδεικνύει τη συνέχεια της ελληνικής μουσικής γλώσσας και τη σύγχρονη δυνατότητά της». Στην πρώτη παρουσίασή του την Καμεράτα θα διευθύνει ο Λουκάς Καρυτινός.
ΜΕΓΑΛΗ ΔΕΥΤΕΡΑ
ΜΕΓΑΛΗ ΤΡΙΤΗ
ΜΕΓΑΛΗ ΤΕΤΑΡΤΗ
ΜΕΓΑΛΗ ΠΕΜΠΤΗ
ΜΕΓΑΛΗ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ
ΜΕΓΑ ΣΑΒΒΑΤΟ
ΣΤΊΧΟΙ Νίκος Γκάτσος
Οι «Μέρες Επιταφίου» ήταν το μοναδικό αμιγώς θρησκευτικό έργο του ποιητή – στιχουργού Νίκου Γκάτσου. Γράφτηκε με σκοπό να μελοποιηθεί προφανώς από τον Μάνο Χατζιδάκι και ν’ αποδοθεί από τον Μανώλη Μητσιά, έναν απ’ τους πιο αγαπημένους τραγουδιστές του ποιητή, κάτι τέτοιο όμως δεν συνέβη ζώντος του Χατζιδάκι τουλάχιστον, όπως θα δούμε. Αποτελούμενη από έξι ποιήματα (Μεγάλη Δευτέρα – Μεγάλη Τρίτη – Μεγάλη Τετάρτη – Μεγάλη Πέμπτη – Μεγάλη Παρασκευή & Μέγα Σάββατον), η συγκεκριμένη ποιητική σύνθεση του Γκάτσου καταπιανεται με το Θείο Δράμα και τις συνέπειες της τραγικής μοίρας του Θεανθρώπου στη μοίρα τελικά των άλλων ανθρώπων. Και πάλι οι επιρροές του ποιητή από το αθάνατο δημοτικό τραγούδι και την παράδοση ήταν κάτι παραπάνω από εμφανείς – για την ακρίβεια, οι «Μέρες Επιταφίου» εκλαμβάνονται άνετα σαν μία ελεύθερη στιχουργική απόδοση των πιο ποιητικών σπαραγμάτων της Καινής Διαθήκης από τον Γκάτσο, που δεν άφησε εκτός τις υπερρεαλιστικές καταβολές και αναφορές του.
ΣΤΙΧΟΙ
ΜΕΓΑΛΗ ΔΕΥΤΕΡΑ
Περίμενέ με μάνα μου περίμενέ με ακόμα
ώσπου να φτάσει η άνοιξη στο παγωμένο χώμα.
Περίμενέ με μάνα μου σαν το πουλί του νότου
που σμίγει μάτι και φτερό να βρει τον ουρανό του.
Περίμενέ με μάνα μου κάποια Παρασκευή σου
στην πύλη του παράδεισου στο φρέαρ της αβύσσου.
ΜΕΓΑΛΗ ΤΡΙΤΗ
Κάτω απ’ τα λάβαρα της Ρώμης
στην τέντα της Μαγδαληνής
εσύ πατέρας της συγγνώμης
κι εμείς παιδιά της ηδονής.
Βραχνή ακούστηκε η κραυγή
στα καπηλειά της πολιτείας
εσύ αμνίον για σφαγή
κι εμείς κριοί της αμαρτίας.
Δε σε πτοήσαν οι Πιλάτοι
ούτ’ ο καιρός που ειν’ εγγύς
εσύ στων ουρανών τα πλάτη
κι εμείς παρείσακτοι της γης.
ΜΕΓΑΛΗ ΤΕΤΑΡΤΗ
Τετάρτη των τεφρών και των παθών
ο θάνατος δεν έχει παρελθόν.
Τετάρτη των ψυχών και των αγγέλων
ο θάνατος δεν έχει ούτε μέλλον.
Του σύμπαντος ηχεί το εκκρεμές
ξυπνήστε ν’ αποδώσουμε τιμές.
Φανήκαν οι ουράνιοι στρατηλάτες
σα σκοτεινού Ρουβίκωνα Γαλάτες.
Της γης αναθαρρήσαν οι πληγές.
Πότε θ’ ανάψει ο ήλιος πυρκαγιές
να κάψουν το παλάτι του Ηρώδη
και τ’ άνθος του κακού να γίνει ρόδι.
ΜΕΓΑΛΗ ΠΕΜΠΤΗ
Αυτός που κρέμασε τον ήλιο
στο μεσοδόκι τʼ ουρανού
κρέμεται σήμερα σε ξύλο
ίλεως Κύριε γενού!
Και στʼ ασπαλάθια της ερήμου
μια μάνα φώναξε: «παιδί μου»!
Με του Απριλιού τʼ αρχαία μάγια
με των δαιμόνων το φιλί
μπήκε στο σπίτι κουκουβάγια
μπήκε κοράκι στην αυλή.
Κι όλα τʽ αγρίμια στο λαγκάδι
πήραν το δρόμο για τον Άδη.
Θα ξανασπείρει καλοκαίρια
στην άγρια παγωνιά του νου
αυτός που κάρφωσε τʼ αστέρια
στην άγια σκέπη τʼ ουρανού.
Κι εγώ κι εσύ κι εμείς κι οι άλλοι
θα γεννηθούμε τότε πάλι.
ΜΕΓΑΛΗ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ
Βαριά τα βήματά μου σέρνω
στο φως της μέρας το θαμπό
κρίνα της άνοιξης σου φέρνω
και στο σταυρό σου τ’ ακουμπώ
φίλε δακρυοπότιστε
των πρωτίστων πρώτιστε.
των πρωτίστων πρώτιστε.
Άρρωστος κύλησε ο αιώνας
κι ο ήλιος βγαίνει μισερός
σαν το φτερό της χελιδόνας
που το σακάτεψε ο καιρός
φίλε τρισμακάριστε
των αρίστων άριστε.
των αρίστων άριστε.
Σήμερα ο Άδης ηνεώχθη
γεφύρι εγίνη ο Γολγοθάς
και στου θανάτου εσύ την όχθη
άφατο δρόμο ακολουθάς
έγγιστε κι ανέγγιστε
των μεγίστων μέγιστε.
των μεγίστων μέγιστε.
ΜΕΓΑ ΣΑΒΒΑΤΟ
Όλα στερέψαν σιγά σιγά.
Τα περιστέρια πετούν αργά
σε λίμνες άνυδρες βάλτους υγρούς
σε διψασμένους κήπους κι αγρούς.
Πίσω απ’ τους λόφους τους χαμηλούς
με τους προφήτες και τους τρελούς
στέκουν παράμερα τρία παιδιά
σα γλαροπούλια στην αμμουδιά.
Μες στων καιρών την ανημποριά
διώξε το γρέγο και το βοριά
και ξαναγύρισε ήλιε στη γη
με του θριάμβου σου την κραυγή.
ΕΡΜΗΝΕΙΑ: Μανώλης Μητσιάς
Το έργο ήταν αφιερωμένο από τον Νίκο Γκάτσο στον Μανώλη Μητσιά.
Διεύθυνση ορχήστρας Καμεράτα: Λουκάς Καρυτινός
ΛΥΡΙΚΗ ΣΟΠΡΑΝΟ: Μυρσίνη Μαργαρίτη
ΑΦΗΓΗΤΗΣ Γιάννης Φέρτης
Όπως αναφέρει χαρακτηριστικά το δελτίο τύπου:
«Το ποιητικό έργο επικεντρώνεται στη διπλή φύση, τη θεϊκή αλλά και την ανθρώπινη, των Παθών. Ο κοινωνικός συμβολισμός της Μεγάλης Εβδομάδας και η υπόσχεση της Ανάστασης προβάλλουν μέσα από πρωτότυπα αλλά και Ευαγγελικά κείμενα σε σοφή αντίστιξη. Το έργο γράφτηκε για μεγάλη συμφωνική ορχήστρα – χορωδία, ελληνικά όργανα-, λαϊκό σολίστ, σοπράνο και αφηγητή. Μελοποιήθηκε με τρόπο που διατηρεί τόσο τη στρουκτουραλιστική γοητεία της συμφωνικής πολυφωνίας όσο και το Βυζαντινό «χρώμα», επιτρέποντας σύγχρονα συμφωνικά αλλά και ελληνικά μουσικά ιδιώματα. Είναι μια σύγχρονη ελληνική θρησκευτική μουσική, που υποδεικνύει τη συνέχεια της ελληνικής μουσικής γλώσσας και τη σύγχρονη δυνατότητά της».
Φώς εκ φωτός της πορείας οδηγός.
