Ο ΑΝΤΩΝΗΣ Ο ΒΑΡΚΑΡΗΣ & Η ΚΑΡΜΕΝ (Ο κύκλος της Κάρμεν)
Το τραγούδι «Ο Αντώνης, ο βαρκάρης, ο σερέτης» (ρεμπέτικο, χασάπικο) κυκλοφόρησε το 1939 με ελληνικούς στίχους και η μουσική του είναι εμπνευσμένη με πολλές «δανεισμένες» νότες από την μουσική του περίφημου τραγουδιού “Antonio Vargas Heredia” (σύνθεση των José Muñoz Molleda και Juan Mostazo) που ακουγόταν στην ισπανική ταινία του 1938 «Carmen, la de Triana» (Η Κάρμεν από την Τριάνα, μια λαϊκή συνοικία της Σεβίλλης γεμάτη τσιγγάνους και μουσική φλαμένκο, στα δυτικά του Γκουανταλκιβίρ), τραγουδισμένο από την πρωταγωνίστρια της ταινίας, Αργεντινο-ισπανίδα τραγουδίστρια και ηθοποιό, Imperio Argentina (κατά κόσμον Magdalena Nile del Río, 1910-2003), πασίγνωστη σταρ στην εποχή της, στο θέτρο, στον κινηματογράφο, στο ραδιόφωνο.
Carmen, la de Triana 1938
Carmen, la de Triana ( Carmen, το κορίτσι από την Triana ) είναι μια μουσική ισπανική / γερμανική ταινία του 1938,σε σκηνοθεσία του Florián Rey και πρωταγωνιστούν οι Imperio Argentina , Rafael Rivelles και Manuel Luna . [1] Ήταν μια ισπανική έκδοση της ταινίας Νύχτες στην Ανδαλουσία με βάση την όπερα Carmen του Georges Bizet . Το τραγούδι, ακούστηκε στην ταινία έχει τίτλο “Antonio Vargas Heredia” είναι σύνθεση των Jose Molleda και Juan Mostazo.
Η ταινία έκανε πρεμιέρα στα 1938 και προκάλεσε πάταγο σ’ ολόκληρη την Ευρώπη. Η πρωταγωνίστρια Ιμπέριο Αρτζεντίνα λατρεύτηκε κυριολεκτικά.
H πρωταγωνίστρια Imperio Argentina , που το πραγματικό της όνομα ήταν Magdalena Nile del Río, ήταν παντρεμένη με τον σκηνοθέτη της ταινίας Φλοριάν Ρέυ. Γεννημένη στην Αργεντινή τον Δεκέμβρη του 1906, πέθανε στην δεύτερη πατρίδα της, την Ισπανία,πλήρης ημερών τον Αύγουστο του 2003. Στην πολύχρονη καριέρα της σε θέατρο, κινηματογράφο, ραδιόφωνο και τηλεόραση, λατρεύτηκε όχι μόνο από τον απλό κόσμο αλλά και από τους δικτάτορες της Ευρώπης. Θαυμαστής και φίλος της υπήρξε τόσο ο Ισπανός δικτάτορας Φραγκίσκο Φράγκο, όσο και ο Αδόλφος Χίτλερ. Ο Χίτλερ γνωρίστηκε με την Ιμπέριο και τον σκηνοθέτη σύζυγό της Φλόριαν Ρέυ το 1938, όταν το ζευγάρι βρισκόταν στην Γερμανία, προσκαλεσμένοι του υπουργού προπαγάνδας της φασιστικής Γερμανίας Τζότζεφ Γκέμπελς, για να γυρίσει την ταινία «Andalusiche Naechte» όπως ήταν ο γερμανικός τίτλος της ταινίας «Carmen la de Triana» για την οποία μιλάμε. O Γκέμπελς την εποχή εκείνη ήταν ουσιαστικά το αφεντικό της εταιρίας παραγωγής UFA (Universum Film AG) και ασκούσε ασφυκτικό έλεγχο στο περιεχόμενο και την αισθητική των κινηματογραφικών παραγωγών της εταιρίας αυτής. Ο θαυμασμός και το πάθος, που εκδήλωνε τόσο δημόσια όσο και ιδιωτικά ο Χίτλερ για την ομορφιά και το ταλέντο της Ιμπέριο, άφησε ένα σκοτεινό στίγμα στην φήμη της, χωρίς όμως να σταθεί εμπόδιο για την καριέρας της, που συνεχίστηκε με επιτυχία για πολλές δεκαετίες ακόμα.
Ακούμε το τραγούδι ” Antonio Vargas Heredia ” απο την πρωταγωνίστρια Imperio Argentina σε μια σκηνή της ταινίας.
Η ταινία προβλήθηκε στην Αθήνα το 1939 και γνώρισε πιένες. Σχεδόν αμέσως τα τραγούδια –μεταφρασμένα στα ελληνικά από τον στιχουργό Μιχάλη Γαϊτάνο– αποτέλεσαν τον κορμό της επιθεώρησης «Κάρμεν» που παρουσιάστηκε στο θέατρο Μικάδο της Θεσσαλονίκης, κατ΄εντολήν του εκδότη Γιάννη Βελλίδη για να προωθηθεί η “προστατευομένη” του ηθοποιός Μιμόζα..
Παράλληλα κυκλοφόρησε σε δίσκο το τραγούδι «Αντόνιο Βάργκας Χερέδια» . Ο Μιχάλης Γαϊτάνος έντυσε το δημοφιλές άσμα του έργου των Jose Molleda και Juan Mostazo , με ελληνικούς στίχους. Το τραγούδησε η Δανάη (Στρατηγοπούλου), που μεσουρανούσε τότε στο ελαφρό ρεπερτόριο.
Ο ΑΝΤΩΝΗΣ Ο ΒΑΡΚΑΡΗΣ και Ο ΚΥΚΛΟΣ ΤΗΣ ΚΑΡΜΕΝ
1. Ο ΑΝΤΩΝΗΣ Ο ΒΑΡΚΑΡΗΣ
Εμπνευσμένο κυρίως από την υπόθεση της ταινίας και κλέβοντας κάποια μέτρα από την μουσική του τραγουδιού “Antonio Vargas Heredia” κυκλοφορεί το 1939 το χασάπικο “ο Αντώνης, ο βαρκάρης”. Η μουσική είναι του Σπύρου Περιστέρη και οι στίχοι του Μίνωα Μάτσα, που από νεαρός στιχουργός μέσα σε λίγα χρόνια έγινε το αφεντικό της ελληνικής δισκογραφίας. Στον δίσκο, ως στιχουργός αναφέρεται η Πιπίτσα Οικονόμου ,που ήταν υπάλληλος του Μ. Μάτσα, το όνομα της οποίας χρησιμοποίησε ως ψευδώνυμο ο Μάτσας για να υπογράψει τους στίχους του.
Εδώ ακούμε το τραγούδι από τον Μάρκο Βαμβακάρη και τον Απόστολο Χατζηχρήστο
Ανεπανάληπτη είναι και η νεώτερη ερμηνεία το 1989 με την μοναδική φωνή του Στέλλιου Καζαντζίδη
Στίχοι
Ο Αντώνης ο βαρκάρης,ο σερέτης
έπαψε να ζει ρεμπέτης,
θέλει πλούτη και παλάτια
και της Κάρμεν τα δυο μάτια.
Επαράτησε την βάρκα στο λιμάνι
κάτω στο πασαλιμάνι,
τραγουδάει κι όλο πίνει
ταυρομάχος πάει να γίνει.
Μα ο άκαρδος ο ταύρος τον σκοτώνει
και στην γης τον εξαπλώνει,
σαν τον βλέπει η Κάρμεν κλαίει
πάει κοντά του και του λέει:
Αχ Αντώνη μου βαρκάρη μου, σερέτη
τώρα μένω νέτη,σκέτη
μεσ’ τον κόσμο η καημένη
χήρα,παραπονεμένη.
2. ΤΗΛΕΓΡΑΦΗΜΑ ΣΤΗΝ ΚΑΡΜΕΝ
Λίγες μέρες αργότερα, ο Παναγιώτης Τούντας κυκλοφόρησε σε δίσκο την δικιά του εκδοχή για την Κάρμεν. Το τραγούδι “Τηλεγράφημα στην Κάρμεν” σε στίχους του Β. Μαυροφρύδη,
το ακούμε από τον Στράτο Παγιουμτζή και τον Στελλάκη Περπινιάδη:
Τον Απρίλη του 1983 η Χάρις Αλεξίου τραγουδά σ’ ένα διπλό δίσκο 25 ρεμπέτικα τραγούδια. Ο δίσκος βαφτίζεται με τον πρωτότυπο τίτλο «Τα τσίλικα», μετά από μια ιδέα του Λευτέρη Παπαδόπουλου, που φέρουν τον υπότιτλο «Παλιά λαϊκά από το 1900-1945» Στο άλμπουμ αυτό περιλαμβάνονται μία σειρά από τραγούδια που επιλέχθηκαν μέσα χίλια περίπου της περιόδου 1900-1940 και του ύφους αυτού. Στη συλλογή αυτη η Χάρις Αλεξίου ερμηνεύει υπέροχα την ” Κάρμεν ”
Στίχοι
Απόψε Καρμεντσίτα μου
μπαρκάρω απ’ τον Περαία
και στη Σεβίλλη έρχομαι
να κάνουμε παρέα.
Γλυκιά μου Κάρμεν έρχομαι,
κοντά να γνωριστούμε
και δίχως άλλο κούκλα μου
ταιράκια να γινούμε.
Να δείς μπουζούκι να σταθείς
με ανοιχτό το στόμα,
που θα ξεχάσεις, ξέρε το
και τον Χερέδια ακόμα.
Κι από τον ταύρο, ξέρε το,
δε θα ‘χω αβαρία,
γιατί έξι χρόνια έκανα
χασάπης στα σφαγεία.
3. Η ΚΑΡΜΕΝ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ
Το τηλεγράφημα βεβαίως δεν έφτασε ποτέ στα χέρια της “Καρμεντσίτας”, το τραγούδι όμως γνώρισε επιτυχία. Βλέποντας την επιτυχία του τραγουδιού αυτού ο Περιστέρης και ο Μάτσας έδωσαν συνέχεια στις περιπέτειες της Κάρμεν, με ένα δεύτερο χασάπικο, με το οποίο ερχόταν “η Κάρμεν στην Αθήνα”. Στο τραγούδι αυτό γίνεται έμμεση αναφορά στη δικαστική διαμάχη που περιγράφουμε πιο κάτω, μια και η Κάρμεν έρχεται στην Αθήνα για να πάρει την κληρονομιά του Αντώνη, όπως ο Juan Mostazo ήρθε για να πάρει τα δικαιώματα του τραγουδιού του. Στο τέλος όμως η Κάρμεν, όπως και ο Μοστόζο, έπεσε θύμα της ελληνικής καπατσοσύνης.
Ακούμε την άφιξη της Κάρμεν στην Αθήνα από τους Μάρκο Βαμβακάρη και Στράτο Παγιουμτζή.
Στίχοι
Ήρθε η Κάρμεν στην Αθήνα
η Ιμπέριο Αρτζεντίνα
την κληρονομιά να πάρει
του Αντώνη του βαρκάρη.
Απ’ το τρένο μόλις φτάνει
τρέχει στο Πασαλιμάνι
την βαρκούλα ν’ αντικρίσει
τα κουπιά της να φιλήσει.
Κι που γύριζε η καημένη
βλέπει κατατρομαγμένη
μες την βάρκα τον Αντώνη
τα πανιά του να απλώνει.
Αντωνάκη μου βαρκάρη
ταυρομάχε παλικάρι
ζεις ακόμη ή γελιέμαι
σε θωρώ κι αναρωτιέμαι.
Κάρμεν Κάρμεν μη φωνάζεις
μη με βλέπεις και τρομάζεις
να πεθάνω ήταν κρίμα
κι έκανα το ψευτοθύμα.
4. ΤΟ ΟΝΕΙΡΟ ΤΟΥ ΜΠΕΝΙΤΟ
Κάνοντας το ψευτοθύμα, ο Αντώνης την γλύτωσε φτηνά χωρίς να χυθεί ούτε μια σταγόνα από το αίμα του για τα μάτια της ωραίας Κάρμεν. Η Ευρώπη όμως ήδη στέναζε πλημμυρισμένη στο αίμα, από τα σχέδια για τη νέα τάξη πραγμάτων που θέλησε να επιβάλει ο Χίτλερ, ο μεγάλος όπως είδαμε θαυμαστής της Ιμπέριο Αρτζεντίνα. Η επίθεση της φασιστικής Ιταλίας κατά της χώρας μας, σύντομα έσπρωξε την πατρίδα μας στο αιματηρό ποτάμι του παγκόσμιου πολέμου.
Ο Περιστέρης και ο Μάτσας “επιστρατεύουν” τον Αντώνη τον Βαρκάρη και ντύνουν το τραγούδι στο χακί, με νέους σκωπτικούς στίχους, αυτή τη φορά κατά του Μουσολίνι. Το τραγούδι κυκλοφορεί σε δίσκο στο τέλος του 1940 με τίτλο “το Όνειρο του Μπενίτο”.
Το ακούμε και πάλι από τον Μάρκο Βαμβακάρη και τον Απόστολο Χατζηχρήστο:
Όλα τα τραγούδια αγαπήθηκαν από τον ελληνικό λαό αλλά ο Αντώνης ο βαρκάρης έγινε ιδιαίτερη επιτυχία, μπορούμε να πούμε και με διεθνή απήχηση. Όταν μάλιστα ο συνθέτης του «Antonio Vargas Heredia», Juan Μοstozo πληροφορήθηκε την επιτυχία της ρεμπέτικης εκδοχής του τραγουδιού του, ήλθε στην Αθήνα για να διεκδικήσει τα πνευματικά δικαιώματα «του Αντώνη του Βαρκάρη» δικαστικώς, καταγγέλοντας τους Περιστέρη-Μάτσα για κλοπή πνευματικής ιδιοκτησίας και απαιτώντας αποζημίωση. Το δικαστήριο όμως δεν δικαίωσε τον Ισπανό συνθέτη μια και η μουσική ήταν αρκετά παραλλαγμένη και οι ελληνικοί στίχοι δεν ταυτίζονταν με τους αντίστοιχους ισπανικούς. Ο Μάτσας στους στίχους του “Αντώνη” απέδιδε περιληπτικά το στόρι της ταινίας και όχι το νόημα των στίχων του αυθεντικού τραγουδιού. Λέγεται, ότι σαν μάρτυρα υπεράσπισης οι κατηγορούμενοι εμφάνισαν στο δικαστήριο κάποιον Αντώνη, βαρκάρη στο επάγγελμα, ο οποίος δήλωσε ότι το τραγούδι γράφτηκε ειδικά γι΄αυτόν.
Εδώ τελειώνει το ταξίδι του Αντώνη του βαρκάρη και κλείνει ο κύκλος της Κάρμεν (μέχρι το επόμενο ταξίδι)
ΓΙΑΤΙ ΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΠΕΡΝΟΥΝ ΑΛΛΑ ΤΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΑΞΙΔΕΎΟΥΝ
Πηγές 1. 24 grammata.com 2. pepore.com 3. rebet-topic.blogspot.cm 4. agonaskritis.gr 5. efsyn.gr 6. almarx.wordpress.com 7. en.wikipedia.org
Καλή Ακρόαση
