ΠΑΝΣΕΛΗΝΟΣ με ΑΥΓΟΥΣΤΙΑΤΙΚΟ ΦΕΓΓΑΡΙ

ΑΥΓΟΥΣΤΙΑΤΙΚΟ ΦΕΓΓΑΡΙ και ΠΑΝΣΕΛΗΝΟΣ

Την Κυριακή στις 22 Αυγούστου πέφτει φέτος το μεγαλύτερο
και δημοφιλέστερο φεγγάρι του χρόνου

Για το 2021, 200 χρόνια μετά την Ελληνική Επανάσταση, επιλέχθηκε ως θέμα της αφίσας το οχυρωματικό συγκρότημα Τρουπάκηδων -Μούρτζινων στην Καρδαμύλη, το οποίο αποτέλεσε στις αρχές του 1821 χώρο φιλοξενίας του οπλαρχηγού Θεόδωρου Κολοκοτρώνη στην Μάνη, στο πλαίσιο προετοιμασίας της αρχής της επανάστασης.
Την Κυριακή 22 Αυγούστου 2021, εκατόν είκοσι ένας (120) αρχαιολογικοί χώροι και μουσεία σε όλη τη χώρα θα υποδεχθούν το κοινό για να θαυμάσει την Πανσέληνο. Πενήντα τρεις (52) από αυτούς θα φιλοξενήσουν ποικίλες εκδηλώσεις. Η φετινή διοργάνωση, εκτός από τη νύχτα της 22ας Αυγούστου, θα πλαισιωθεί και από εκδηλώσεις που έχουν προγραμματιστεί για τις 20, 21, 23 και 25 Αυγούστου. Οι εκδηλώσεις που θα πραγματοποιηθούν φέτος είναι κυρίως μουσικές συναυλίες, θεατρικές παραστάσεις, παραστάσεις χορού, ποιητικές απαγγελίες, προβολή ντοκιμαντέρ, εικαστικές εκθέσεις, αστροπαρατήρηση και ξεναγήσεις. Οι περισσότερες εκδηλώσεις θα πραγματοποιηθούν σε συνεργασία με φορείς της τοπικής αυτοδιοίκησης καθώς και πολιτιστικούς, εξωραϊστικος συλλόγους.

Γιατί το αυγουστιάτικο φεγγάρι είναι πάντα ξεχωριστό;
Ένα ολόγιομο λαμπερό φεγγάρι που θα απέχει από τη Γη 356.986 χιλιόμετρα, θα είναι δηλαδή τέσσερα χιλιόμετρα πιο κοντά μας.Η φημισμένη ­και όχι άδικα ­ πανσέληνος του Αυγούστου έχει ένα μοναδικό χαρακτηριστικό που την κάνει να ξεχωρίζει: είναι συνήθως «έγχρωμη». Ειδικά λίγο μετά την ανατολή της αλλά και προς τη δύση της, όταν αρχίζει να παίρνει κάτι από το χρώμα της πορφύρας.

“Είναι και ένας από τους βασικότερους λόγους που το αυγουστιάτικο φεγγάρι φημίζεται για την ομορφιά του” απαντά ο κ. Σειραδάκης, καθηγητής του Τμήματος Φυσικής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και εξηγεί: «Επειδή η Σελήνη τον Αύγουστο όταν μεσουρανεί, δηλαδή όταν βρίσκεται στο μέγιστο ύψος, δεν φτάνει πολύ ψηλά πάνω από τον ορίζοντα, το φως της φτάνει σε εμάς διατρέχοντας μεγαλύτερο πάχος ατμόσφαιρας με αποτέλεσμα να διαχέεται και να απορροφάται το κυανό τμήμα του χρώματός της και να φτάνει στα μάτια μας πιο έντονο το κόκκινο. Η φύση δηλαδή μάς απατάει για το χρώμα της Σελήνης».

Εικόνες: Νύχτα μαγείας με το ολόγιομο αυγουστιάτικο φεγγάρι
Εντυπωσιακές φωτογραφίες της αυγουστιάτικης Πανσελήνου από διάφορες περιοχές της Ελλάδας
Καθηλώνει το βλέμμα, ταξιδεύει τον νου, οξύνει το πνεύμα, ξυπνά ένστικτα, προκαλεί δέος… Η Πανσέληνος αποτελούσε πάντα ένα ιδιαίτερο φαινόμενο του νυχτερινού ουρανού, συνυφασμένη με δοξασίες, μύθους και σκοτεινά πλάσματα. Το αυγουστιάτικο ολόγιομο φεγγάρι, όμως, ήταν πάντα συνδεδεμένο με την ανεμελιά των διακοπών, την ελευθερία της σκέψης και της κίνησης, τον έρωτα και την ένωση. Όποιος δεν έχει απολαύσει τη θέα της αυγουστιάτικης πανσελήνου, δεν έχει νιώσει τη ζωή, λένε οι πιο ρομαντικοί και ενδεχομένως να μην έχουν καθόλου άδικο, καθώς το έντονο χρώμα, άλλοτε βαθύ κίτρινο, άλλοτε κατακόκκινο σαν το αίμα, η αύρα του καλοκαιριού και η ερωτική διάθεση της χαλάρωσης, συνθέτουν έναν μοναδικό σκηνικό, που κάθε φορά αξίζει να το ζεις.
Η βραδιά της 22-08-21 ήταν μία από αυτές τις μοναδικές, που μένουν χαραγμένες στη μνήμη ως σημαντικές, ακριβώς γιατί η φύση προσφέρει απλόχερα το μεγαλείο της. Η πανσέληνος του Αυγούστου, το βράδυ της Κυριακής, ήταν η μεγαλύτερη και φωτεινότερη της χρονιάς. Μιας χρονιάς δύσκολης, πιεστικής, που ελάχιστα καλά μας έχει προσφέρει.

Οι φωτογραφίες από την εμφάνιση της Σελήνης στον ουρανό πάνω από την Ακρόπολη και το Σούνιο ήταν εντυπωσιακές.

Το Φεγγάρι της Μουρούνας ή Φεγγάρι του Οξύρρυγχου (έχοντας λάβει το συγκεκριμένο όνομα από τους ιθαγενείς κατοίκους της Αμερικής, μιας και τη συγκεκριμένη ημέρα ψάρευαν το συγκεκριμένο ψάρι, που είναι γνωστό και ως μουρούνα.) ή απλά η Αυγουστιάτικη Πανσέληνος είναι αναμφισβήτητα ένα από τα ομορφότερα θεάματα ενός δύσκολου καλοκαιριού, που λίγες στιγμές και εικόνες ομορφιάς είναι τόσο ιδιαίτερες

Όμως η Αθήνα, το Σούνιο και η Ακρόπολη δεν ήταν οι μοναδικές περιοχές που «συνεργάστηκαν» με το ολόγιομο φεγγάρι, προσφέροντας εικόνες μοναδικής ομορφιάς και φυσικού μεγαλείου. Το φεγγάρι πάνω από τη θάλασσα της Τήνου βάφτηκε κόκκινο και σχημάτισε έναν «πίνακα» που μόνο τα αριστουργήματα των μεγάλων ζωγράφων θα μπορούσε να συγκριθεί.

Η οπτική απάτη και οι μύθοι του αυγουστιάτικου φεγγαριού
Η πανσέληνος του Αυγούστου θεωρείται από πολλούς η λαμπρότερη και μεγαλύτερη του έτους, κάτι που όμως δεν είναι σωστό, αφού πρόκειται απλά για μια οπτική απάτη. Αυτό επισημαίνει ο Διονύσης Σιμόπουλος, επίτιμος διευθυντής του Πλανηταρίου, σε δημοσίευση του στην ιστοσελίδα του Ιδρύματος Ευγενίδου, όπου εξηγεί το φαινόμενο.
Αυτό που συμβαίνει είναι ότι στη διάρκεια των καλοκαιρινών μηνών ο Ήλιος βρίσκεται στο υψηλότερο σημείο της ετήσιας φαινόμενης τροχιάς του στον ουρανό, ενώ αντίθετα η Σελήνη βρίσκεται σχετικά πιο κοντά στον ορίζοντα. Σε αυτή τη θέση η πανσέληνος μπορεί να συγκριθεί με διάφορα άλλα χαρακτηριστικά που βρίσκονται εκεί, όπως δέντρα, κεραίες και διάφορα κτίσματα. Με αυτόν τον τρόπο ο εγκέφαλος του παρατηρητή παρασύρεται να πιστέψει ότι η πανσέληνος είναι μεγαλύτερη, ενώ επανειλημμένες μετρήσεις έχουν αποδείξει ότι το μέγεθος της δεν διαφέρει καθόλου από ώρα σε ώρα.

Από την άλλη, όντως υπάρχει διαφορά του μεγέθους της Σελήνης ανάλογα με το αν βρίσκεται στο περίγειό της (δηλαδή στο κοντινότερο σημείο της τροχιάς της γύρω από τη Γη) ή στο απόγειό της (στο πιο μακρινό σημείο), κάτι που συμβαίνει μια φορά κάθε μήνα. Το πλησιέστερο περίγειο της Σελήνης φέτος θα είναι στις 3 Δεκεμβρίου (356.794 χιλιόμετρα), ενώ το μεγαλύτερο απόγειο ήταν στις 11 Μαΐου (406.512 χιλιόμετρα). Αυτό όμως δεν έχει σχέση με το πόσο μεγάλη φαίνεται η Σελήνη, όταν βρίσκεται κοντά στον ορίζοντα, κάτι που οφείλεται αποκλειστικά και μόνο σε οπτική απάτη.

Ο μύθος για το μεγαλύτερο αυγουστιάτικο φεγγάρι δεν είναι ο μοναδικός. Υπάρχουν και άλλοι μύθοι που έχουν καλλιεργηθεί κατά καιρούς στους διάφορους λαούς, μεταξύ των οποίων η σύνδεση της έξαρσης της “τρέλας” τη μέρα της πανσελήνου, εξ ου και η λέξη “σεληνιασμός”, αλλά και η σύνδεσή του φεγγαριού με την επιληψία. Στατιστικές μελέτες όμως που έγιναν επανειλημμένα και έχουν δημοσιευθεί σε επιστημονικά περιοδικά (Annals of Emergency Medicine, Journal of Emergency Nursing, Journal of Toxicology and Psychological Report) αποδεικνύουν ότι δεν υπάρχει καμιά απολύτως σχέση ανάμεσα στη συμπεριφορά του ανθρώπου και στην πανσέληνο.
Μύθος είναι, επίσης, ότι τη μέρα της πανσελήνου γεννιούνται περισσότερα παιδιά ή ότι υπάρχουν περισσότερα ατυχήματα, παρ’ όλα αυτά οι μύθοι αυτοί δεν λένε να “πεθάνουν” έως σήμερα. Ένας άλλος μύθος αφορά τον χρωματισμό της πανσελήνου που ορισμένοι τον θέλουν μερικές φορές να είναι “μπλε”. Κάτω από ορισμένες σπάνιες συνθήκες πράγματι η χροιά της Σελήνης παίρνει ένα γαλαζωπό χρώμα (αντί του κανονικού γκρίζου), όταν π.χ. στην ατμόσφαιρα υπάρχει μεγάλη συγκέντρωση σκόνης από κάποια πρόσφατη μεγάλη έκρηξη ηφαιστείου, όπως συνέβη με την έκρηξη του ηφαιστείου Κρακατόα το 1883.

Η φράση ” ΜΠΛΕ ΣΕΛΗΝΗ “ χαρακτηρίζει την ύπαρξη δύο πανσελήνων σ’ ένα μήνα, με τη δεύτερη να ονομάζεται “Μπλε”. Ένα τέτοιο φαινόμενο, αν και ασυνήθιστο, δεν είναι ιδιαίτερα σπάνιο. Ο Φεβρουάριος είναι αδύνατο να περιλάβει ποτέ μια “Μπλε Σελήνη”, ενώ κατά μέσο όρο ένας μήνας με δύο πανσελήνους συμβαίνει μια φορά κάθε κάθε 2,72 χρόνια. Συνολικά στα επόμενα 40 χρόνια θα υπάρξουν 17 μήνες που θα περιλαμβάνουν δύο πανσελήνους τον ίδιο μήνα. Μπλε Σελήνη θα συμβεί ξανά το 2023
Ανάμεσα στους μύθους και τις οπτικές απάτες, ανήκει και το γεγονός ότι από την αρχαιότητα στο ορατό “πρόσωπο” της Σελήνης (υποτίθεται ότι) διακρίνονταν διάφορες μορφές και σχήματα. Οι περισσότεροι μάλιστα έλεγαν ότι μπορούσαν να διακρίνουν ένα ανθρώπινο πρόσωπο στη Σελήνη. Στη Γροιλανδία απαγόρευαν στις νέες κοπέλες να κοιτάζουν την πανσέληνο γιατί πίστευαν ότι θα έμεναν έγκυοι (προφανώς από τον “άνθρωπο” του φεγγαριού).
Πάντως, η NASA ανέφερε την πρώτη αναφορά για το «Μπλε Σελήνη» το 1528, ενώ η Sky & Telescope τοποθετεί τον όρο σε μια δημοσίευση της δεκαετίας του 1930.

Οι αρχαίοι φιλόσοφοι είχαν κατανοήσει ότι το φως της Σελήνης δεν ήταν παρά η αντανάκλαση των ακτίνων του Ήλιου στην επιφάνειά της. Πολλοί είχαν αντιληφθεί από νωρίς ότι ο διαφορετικός φωτισμός των περιοχών της Σελήνης οφείλεται στις ανωμαλίες του εδάφους της. Έτσι, μπόρεσαν να διαλευκάνουν αρκετά από τα μυστήρια της, όπως τον μηχανισμό των φάσεων της.
Για τη συμπλήρωση όλων των φάσεων της Σελήνης, χρειάζονται 29 ημέρες 12 ώρες, 44 λεπτά και 2,86 δευτερόλεπτα. Ο χρόνος αυτός ονομάζεται συνοδικός μήνας και είναι η χρονική περίοδος μεταξύ δύο διαδοχικών πανσελήνων ή δύο διαδοχικών φάσεων Νέας Σελήνης, από την οποία γεννήθηκε ο ημερολογιακός μήνας.

ΕΝΑ ΠΑΙΔΙ ΚΟΙΤΑΕΙ ΤΑ ΑΣΤΡΑ (με μια ευχή: να μείνουμε για πάντα παιδιά)

Γιάννη Ρίτσου:
Απόσπασμα από το Όνειρο καλοκαιρινού μεσημεριού

Τότε το φεγγάρι σκόνταψε στις ιτιές κι έπεσε στο πυκνό χορτάρι.
Μεγάλο σούσουρο έγινε στα φύλλα.
Τρέξανε τα παιδιά, πήραν στα παχουλά τους χέρια το φεγγάρι κι όλη τη νύχτα παίζανε στον κάμπο.
Τώρα τα χέρια τους είναι χρυσά, τα πόδια τους χρυσά, κι όπου πατούν αφήνουνε κάτι μικρά φεγγάρια στο νοτισμένο χώμα. Μα, ευτυχώς, οι μεγάλοι που ξέρουν πολλά, δεν καλοβλέπουν. Μονάχα οι μάνες κάτι υποψιάστηκαν.

Γι αυτό τα παιδιά κρύβουνε τα χρυσωμένα χέρια τους στις άδειες τσέπες, μην τα μαλώσει η μάνα τους που όλη τη νύχτα παίζανε κρυφά με το φεγγάρι.