ΕΣΤΟΥΔΙΑΝΤΙΝΑ ΝΕΑΣ ΙΩΝΙΑΣ

ΑΡΧΙΜΗΝΙΑ ΚΙ ΑΡΧΙΧΡΟΝΙΑ (ΚΑΛΑΝΤΑ ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑΣ)

ΕΡΜΗΝΕΙΑ: ΓΙΩΡΓΟΣ ΝΤΑΛΑΡΑΣ
συνοδεύει η Ασπασία Στρατηγού. 

Η χορωδία αποτελείται από τους μουσικούς και τους τραγουδιστές που συμμετέχουν στο cd

ΑΡΧΙΜΗΝΙΑ ΚΙ ΑΡΧΙΧΡΟΝΙΑ
Κάτσε να φας, κάτσε να πιεις
Κάτσε τον πόνο σου να πεις
Κάτσε να τραγουδήσεις
Και να μας καλοκαρδίσεις…

Αρχιμηνιά κι Αρχιχρονιά
Ψηλή μου δεντρολιβανιά
Κι αρχή καλός μας χρόνος
Εκκλησιά, μετ’ Άγιο Θρόνος

Αρχή που βγήκε ο Χριστός
Άγιος και Πνευματικός
Στη Γη να περπατήσει
Και να μας καλοκαρδισει

Άγιος Βασίλης έρχεται
Και δεν μας καταδέχεται
Από την Καισαρεία
Συ ’σαι αρχόντισσα κυρία

Βαστάει πένα και χαρτί
Ζαχαροκάντιο ζυμωτή
Χαρτί και καλαμάρι
Δες και με το παλληκάρι

Το καλαμάρι έγραφε
Την μοίρα του την έλεγε
Και το χαρτί ομίλει
Άσπρε μου Άγιε Βασίλη

Του χρόνου μας αρχή καλή
Και ο Χριστός μας προσκαλεί
Την Κακία ν’ αρνηθούμε
Μ’ αρετές να στολιστούμε

CD, Album ” Να τα πούμε; (Κάλαντα Δωδεκαημέρου) ” 2009

Η ζωγραφιά του εξωφύλλου είναι του Rosso Fiorentino

Εστουδιαντίνα – «Να τα πούμε;» (Κάλαντα Δωδεκαημέρου)
Μια από τις σημαντικότερες, ίσως η σημαντικότερη δουλειά με παραδοσιακά κάλαντα, σε ολόκληρο το φάσμα της ελληνικής δισκογραφίας, είναι ο δίσκος της Εστουδιαντίνας Νέας Ιωνίας «Να τα πούμε;» με κάλαντα Δωδεκαημέρου, που διανεμήθηκε λίγο πριν τα Χριστούγεννα του 2009, μέσω της εφημερίδας VETO. Στο δίσκο ακούγονται κάλαντα από 17 περιοχές της χώρας, ενώ, στις περισσότερες περιπτώσεις, οι τραγουδιστές που τα ερμηνευουν (και συμμετέχουν αφιλοκερδώς), κατάγονται από τη συγκεκριμένη περιοχή από την οποία προέρχεται το κάθε τραγούδι και είναι οι: Χρόνης Αηδονίδης, Νεκταρία Καραντζή, Πασχάλης Τερζής, Λαυρέντης Μαχαιρίτσας, Ασπασία Στρατηγού, Θοδωρής Μέρμηγκας, Βασίλης Καζούλλης, Μπάμπης Τσέρτος, Πέτρος Γαϊτάνος, Χρήστος Σίκκης, Δέσποινα Ολυμπίου, Encardia (κάτω Ιταλία), Γεράσιμος Ανδρεάτος, Καίτη Κουλλιά, Γιάννης Ζουγανέλης, Αρετή Κετιμέ, Διονύσης Τσακνής, Πίτσα Παπαδοπούλου και Χαράλαμπος Γαργανουράκης.

οι τραγουδιστές που συμμετέχουν στο cd

Μ’ αυτό τον δίσκο η Εστουδιαντίνα γιόρτασε τα 10 χρόνια από τη δημιουργία της. Η καλλιτεχνική διεύθυνση της ορχήστρας έγινε από τον Ανδρέα Κατσιγιάννη. Η διεύθυνση παραγωγής από τον Γιώργο Νταλάρα και τον Μιχάλη Κουμπιό.

Οι σολίστες της Εστουδιαντίνας που έπαιξαν στο cd είναι: Ανδρέας Κατσιγιάννης: σαντούρι, μαντόλα, Κυριάκος Γκουβέντας: βιολί, μαντολίνο, Νίκος Μέρμηγκας: λαούτο, λάφτα, μαντολίνο, Δήμος Βουγιούκας: ακορντεόν, μεταλλόφωνο, Σταύρος Κουσκουρίδας: κλαρίνο, φλογέρες, Κώστας Μερετάκης: κρουστά, Θοδωρής Μέρμηγκας: κιθάρα (ακουστική, κλασική), Νίκος Μπάιμπας: κανονάκι, Γιάννης Καραμανιώλας: κοντραμπάσο.
Όλα τα κομμάτια είναι παραδοσιακά και διασκευάστηκαν από τα μέλη της Εστουδιαντίνας. Τις διασκευές επιμελήθηκαν οι Ανδρέας Κατσιγιάννης, Δήμος Βουγιούκας, Κυριάκος Γκουβέντας, Νίκος Μέρμηγκας και Σταύρος Κουσκουρίδας.

ΤΑ ΚΑΛΑΝΤΑ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ

“ΤΑ ΚΑΛΑΝΤΑ” 1872 Νικηφόρος Λύτρας

Τα Κάλαντα του Νικηφόρου Λύτρα είναι ίσως ο πιο εύκολα αναγνωρίσιμος πίνακας Έλληνα ζωγράφου. Το έργο αυτό σηματοδοτεί όσο κανένα άλλο το πνεύμα των Χριστουγέννων και για πολλούς είναι το σημαντικότερο έργο της ελληνικής ηθογραφικής ζωγραφικής. Ο πίνακας αυτός αποτυπώνει με ακρίβεια τα χαρακτηριστικά της ηθογραφικής ζωγραφικής του 19ου αιώνα, σκοπός της οποίας ήταν η παρουσίαση της ελληνικής κοινωνίας, όπως ακριβώς ήταν. Στην συγκεκριμένη σκηνή, βλέπουμε μία παρέα παιδιών, τα οποία έχουν προετοιμαστεί για αυτό που περιμένουν από τη στιγμή που μπήκε ο Δεκέμβριος, να πουν δηλαδή τα κάλαντα! Ο πίνακας είναι σχεδόν οπτικοακουστικός, καθώς βλέποντας τον μεταφερόμαστε και εμείς εκεί, όπου τα 5 παιδιά ντυμένα με παραδοσιακές φορεσιές και ενωμένα παρά τις φαινομενικές διαφορές τους από το γιορτινό πνεύμα, τραγουδούν τα κάλαντα και η γυναίκα στο παράθυρο περιμένει να τελειώσουν για να τα φιλέψει. Πέρα από την παραδοσιακή αυτή σκηνή όμως, στον πίνακα μπορούμε να διακρίνουμε και κάποιους συμβολισμούς, τους οποίους ο ζωγράφος αγαπούσε να προσθέτει στο έργο του. Τα ρόδια που κρατάει η νεαρή μητέρα και συμβολίζουν την αφθονία και την καλοτυχία, η ψάθινη σκούπα και το ξεραμένο δέντρο συμβολίζουν τη φτώχεια, αλλά και το αρχαίο άγαλμα στο κάτω μέρος του πίνακα δεν έχει σε καμία περίπτωση τοποθετηθεί εκεί τυχαία, καθώς ο Νικηφόρος Λύτρας πάντα πρόσεχε κάθε λεπτομέρεια του έργου του.

ΤΑ ΚΆΛΑΝΤΑ 

Τα Κάλαντα αποτελούν δημοτικά ευχητικά και εγκωμιαστικά τραγούδια που ψάλλονται εθιμικά κατ΄ έτος κυρίως από παιδιά που τριγυρνούν στα σπίτια την παραμονή μεγάλων θρησκευτικών εορτών όπως των Χριστουγέννων, της Πρωτοχρονιάς (Αγ. Βασιλείου), των Θεοφανείων (κάλαντα του Δωδεκαημέρου). Πέρα από τα κάλαντα του Δωδεκαημέρου συναντούμε τα “Κάλαντα των Εορτών (Αγ. Γεωργίου – Αναλήψεως – Αγ. Αποστόλων)”, τα “κάλαντα του Λαζάρου”, της “Κυριακής των Βαΐων”, με εξαίρεση εκείνων της Μεγάλης Παρασκευής που είναι κατανυκτικά.. Κύρια παραδοσιακά μουσικά όργανα που συνοδεύουν τα κάλαντα είναι το τρίγωνο, το λαούτο, το νταούλι η τσαμπούνα, η φλογέρα κ.ά.
Οι τραγουδιστές – οργανοπαίκτες των καλάντων ονομάζονται «καλαντιστές».

“ΤΑ ΚΑΛΑΝΤΑ” Κώστας Γραμματόπουλος

ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ ΩΣ ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ
Το έθιμο χρονολογείται από πολύ παλιά, αφού ορισμένες πηγές αναφέρουν πως τα κάλαντα συνδέονται με την αρχαιότητα! Τα παιδιά στην Αρχαία Ελλάδα, αναπαριστούσαν την άφιξη του θεού Διόνυσου κρατώντας ομοιώματα καραβιών ή κλαδιά ελιάς ή δάφνης που ήταν δεμένα με κόκκινες και άσπρες κλωστές. Πάνω σε αυτά κρεμούσαν τις προσφορές των οικοδεσποτών κατά την διάρκεια του εθίμου της “Ερεσιώνης”, το οποίο μάλιστα συνοδευόταν από ανάλογο τραγούδι, που έψαλλαν τα παιδιά, σαν κάλαντα. Τα κάλαντα είναι το πιο ανθεκτικό έθιμο των Ελλήνων. Το μοναδικό που διατηρείται ζωντανό σ ’όλη τη χώρα, αφού ακόμη και σήμερα ακούγονται αμέτρητες παραλλαγές τους, που αντιστοιχούν στον τοπικό χαρακτήρα κάθε περιοχής
Ο όρος “κάλαντα”, που χρησιμοποιούμε για να περιγράψουμε αυτό το παραδοσιακό έθιμο, προέρχεται από την λατινική λέξη “καλέντα (calendae)” που σημαίνει “αρχή του μήνα” και προέρχεται από την ελληνική λέξη “καλώ”.

“ΤΑ ΚΑΛΑΝΤΑ” Γιώργος Σικελιώτης

Φαίνεται ότι το έθιμο επέζησε μέχρι και στο Βυζάντιο, παρά τις διώξεις. Αντί για καράβι τα παιδιά κρατούσαν φαναράκια και σε ορισμένες περιπτώσεις συνόδευαν τους στίχους τους με κάποια αυτοσχέδια κρουστά μουσικά όργανα. Αρχικά, το καθεστώς του Βυζαντίου απαγόρευσε τα κάλαντα γιατί η εκκλησία τα θεωρούσε ειδωλολατρικό έθιμο.Το έθιμο είχε καταδικαστεί από την ΣΤ’ Οικουμενική Σύνοδο, η οποία είχε χαρακτηρίσει όσους έλεγαν κάλαντα με το- κατ’ αυτούς – απαξιωτικό επίθετο μηναγύρτες. Ωστόσο με την πάροδο του χρόνου αφομοιώθηκαν και κατέληξαν να έχουν θρησκευτικό χαρακτήρα.
Τα κάλαντα, που ήταν και είναι υπόθεση κυρίως των παιδιών, ξεκινούν συνήθως με χαιρετισμό, στη συνέχεια καταπιάνονται με τη γιορτή για να τελειώσουν με ευχές.

“ΠΑΙΔΙΚΟ ΚΟΝΣΕΡΤΟ” 1894 Γεώργιος-Ιακωβίδης

ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ
Το έθιμο όμως, όπως ξέρουμε, δεν τελείωσε στην εποχή του Βυζαντίου. Αντιθέτως, επιβίωσε μέχρι σήμερα, ενώ κατά τη διάρκεια της σύγχρονης ιστορίας της χώρας μας, διαμορφώθηκε διαφορετικά σε κάθε γωνιά της Ελλάδας. Αυτά είναι τα πιο διαδεδομένα τοπικά χριστουγεννιάτικα κάλαντα:
Τα κάλαντα διαφέρουν από περιοχή σε περιοχή, σχεδόν σε κάθε γωνιά της Ελλάδας υπάρχουν παραλλαγές στους στίχους και στις μελωδίες, ενώ σε κάποιες περιπτώσεις ψάλλονται σε διαφορετικές περιόδους.

Τα κάλαντα ψάλλονται κυρίως από παιδιά αλλά σε σπάνιες περιπτώσεις και από από εφήβους ή ενήλικα άτομα, είτε μεμονωμένα είτε κατά ομάδες, πηγαίνοντας σε σπίτια, καταστήματα, δημόσιους χώρους κ.λπ. με τη συνοδεία του σιδερένιου τριγώνου, αλλά ενίοτε και άλλων μουσικών οργάνων (φυσαρμόνικας, ακορντεόν, τύμπανου, φλογέρας, ή κάποιου άλλου.). Οι ερμηνευτές ρωτούν συνήθως «Να τα πούμε;» και περιμένουν την απάντηση «Να τα πείτε». Κύριος σκοπός των τραγουδιών αυτών είναι μετά τις αποδιδόμενες ευχές τα “Χρόνια Πολλά” το φιλοδώρημα είτε σε χρήματα (σήμερα) είτε σε προϊόντα (παλαιότερα). Σχετική μ’ αυτό είναι και η παρασκευή “κουλούρας” ονομαζόμενη “κολλίκι” (Βέροια) ή “κουλιαντίνα” (Σιάτιστα) και εξ αυτών οι φέροντες αυτά ονομάζονται “Κουλουράδες” ή “Φωτάδες”

“ΚΑΛΑΝΤΑ”” 1973 Σπύρος Βασιλείου

Τα κάλαντα ξεκινούν κυρίως με χαιρετισμό στη συνέχεια αναγγέλλουν τη μεγάλη χριστιανική εορτή που φτάνει και καταλήγουν σε ευχές. Τα κάλαντα ψάλλονται στην Καθαρεύουσα, κάτι που υποδηλώνει άμεση καταγωγή τους από τους Βυζαντινούς χρόνους τις Καλένδες του Ιανουαρίου, αν και τα τοπικά ιδιώματα/διάλεκτοι επίσης χρησιμοποιούνται.
Ο μεγάλος αριθμός των διαφόρων παραλλαγών εξανάγκασε να διακρίνονται αυτά σε εθνικά ή αστικά και στα τοπικά ή παραδοσιακά (κατά περιοχή). Στα χριστουγεννιάτικα κάλαντα έχουν καταμετρηθεί περισσότερες από τριάντα παραλλαγές μόνο στον Ελλαδικό χώρο. Σήμερα εκτός των παραπάνω έχουν εισαχθεί και διάφορα ξένα χριστουγεννιάτικα τραγούδια, μερικά από τα οποία έχουν μεταγλωττιστεί στα ελληνικά και χρησιμοποιούνται κάποιες φορές επιπρόσθετα με τα παραδοσιακά

“ΚΑΛΑΝΤΑ ΠΟΝΤΟΥ” Σοφίας Αμπερίδου

Επίσης και η ημέρα που ψάλλονται τα κάλαντα σε ορισμένες περιοχές ονομάζονται “Κάλαντα” (Κόλιντρα, Κόλεντας, Κόλιαντας) με εξαίρεση τη νήσο Μήλο που ψάλλονται μόνο τη παραμονή της Πρωτοχρονιάς, συντασσόμενα κάθε φορά νέα κάλαντα, με τα οποία όμως ζητούσαν οικονομική συνδρομή για κάποιο κοινωνικό σκοπό (π.χ. ανέγερση ή επιδιόρθωση ναού) δίδοντας και συμβουλές προς τους άρχοντες η παρατηρήσεις με σκωπτικό χαρακτήρα. Τέτοιες είναι και οι σχετικές “μαντινάδες” της Κρήτης ή “κοτσάκια” της Νάξου με σκωπτικό επίσης χαρακτήρα που ψάλλονται ως “κάλαντα”.
Πολλές φορές όταν δεν υπήρχε φιλοδώρημα ή ήταν ευτελές τότε τα παιδιά συνέχιζαν με πολύ δυνατή φωνή έξω από την οικία δίστιχα σκωπτικά, επαναλαμβανόμενα.
ΠΗΓΕΣ: www.ogdoo.gr, www.discogs.com, www.xiromerobest.gr, https://el.wikipedia.org,www.mixanitouxronou.gr, https://orthodoxia.online, www.thes.gr

 

 

ΑΡΧΗ ΚΑΛΑΝΤΑ ΚΙ ΑΡΧΗ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ
«Χρόνια πολλά, πάντα και του χρόνου».(Πόντος)