Μια Ιστορία ένα Τραγούδι:
Cesaria Evora & Ελευθερία Αρβανιτάκη ” Sodade “
Sodade
Lyrics: Amandio Cabral
Στίχοι στα Ελληνικά: Μιχάλης Γκανάς
Music: Amandio Cabral / Luis Morais
Ερμηνεία: Cesaria Evora & Ελευθερία Αρβανιτάκη
Το πρωτότυπο βίντεοκλιπ με τη Σεζάρια
Στίχοι
Quem mostrà bo
ess caminho longe?
Quem mostrà bo
ess caminho longe?
Εss caminho pa São Tomé
Sodade.. sodade.. sodade..
dess nha terra São Nicolau
Si bo screvè me
‘m ta screvè be
Si bo squecè me
‘m ta squecè be
Até dia qui bo voltà
Sodade.. sodade.. sodade..
dess nha terra São Nicolau
Κοίτα τ’ αστέρι που κοιτώ
στα μάτια σου να κοιταχτώ
που έχω χρόνια να τα φιλήσω
Το βλέμμα σου το καστανό
το δάκρυ σου το γαλανό
πάλι να πιω και να μεθύσω
Sodade.. sodade.. sodade..
που θα πει σε θυμάμαι
Sodade.. sodade.. sodade..
μονάχη μου κοιμάμαι
Μη μ’ αγαπάς για μια ζωή
ξέρω κανένας δεν μπορεί
εύκολα φως μου να το κάνει
Να μ’ αγαπάς και να με θες
για δεκατέσσερις ζωές
και πάλι εμένα δε μου φτάνει
Sodade.. sodade.. sodade..
που θα πει σε θυμάμαι
Sodade.. sodade.. sodade..
μονάχη μου κοιμάμαι
Sodade.. sodade.. sodade..
dess nha terra São Nicolau
Η γλυκόπικρη ιστορία του πιο διάσημου τραγουδιού της Cesária Évora , Sodade
H διάσημη τραγουδίστρια από το Πράσινο Ακρωτήριο, γνωστή και ως «ξυπόλητη ντίβα», επειδή συνήθιζε να τραγουδά ανυπόδητη, ως ένδειξη διαμαρτυρίας για τη φτώχεια που επικρατούσε στην πατρίδα της, αποκλήθηκε βασίλισσα των μόρνα, των τραγουδιών της πατρίδας της, που συνδυάζουν τους ρυθμούς της Δυτικής Αφρικής, τα πορτογαλικά φάντο (fado), τα βραζιλιάνικα μοντχίνα (modhina) και τους αγγλικούς ναυτικούς σκοπούς (sea shanty).
Η Σεζάρια Εβόρα (Cesária Évora, ορθότερη προφορά στα πορτογαλικά Σεζάριε Εβούρε), γεννήθηκε στο νησί Σάο Βισέντε του νησιωτικού συμπλέγματος του Πράσινου Ακρωτηρίου, στις 27 Αυγούστου 1941. Σε ηλικία επτά ετών έμεινε ορφανή από πατέρα, που ήταν βιολιστής, και η μητέρα της, που εργαζόταν ως μαγείρισσα, αγωνίστηκε μάταια να μεγαλώσει αυτήν και τα έξι αδέλφια της με τα πενιχρά εισοδήματά της. Στα δέκα της, η μικρή Σιζέ, όπως ήταν το χαϊδευτικό της, μπήκε σε καθολικό ορφανοτροφείο. Εκεί ήταν που ήρθε σε πρώτη επαφή με τη μουσική, συμμετέχοντας στη χορωδία του ιδρύματος.
Στα 16 της κι ενώ εργαζόταν ως ράφτρα, συνάντησε ένα ναυτικό, ονόματι Εντουάρντο, ο οποίος τη μύησε στα παραδοσιακά μουσικά στιλ των νησιών του Πράσινου Ακρωτηρίου, κολαντέιρα (σατιρικά τραγούδια κοινωνικής κριτικής) και μόρνα (τραγούδια της λύπης, της μελαγχολίας και της νοσταλγίας). Στη δεκαετία του ’60 ξεκίνησε να τραγουδά σε τοπικά μπαρ και ξενοδοχεία, στα οποία σύχναζαν ναυτικοί, για λίγα εσκούδο (τα νησιά του Πράσινου Ακρωτηρίου ήταν αποικία της Πορτογαλίας έως το 1975) ή ένα ποτήρι γκρογκ (τοπικό ποτό).
Το τραγούδι που την καθιερώνει και γίνεται η πρώτη της διεθνής επιτυχία και η πρώτη επιτυχία στη Γαλλία (αν και δεν ήταν στα γαλλικά) είναι το Sodade. Όλα ξεκίνησαν το 1988, όταν ο Ζοζέ ντα Σίλβα, ένας Γάλλος με καταγωγή από το Πράσινο Ακρωτήριο, την πείθει να μεταβεί στο Παρίσι για την ηχογράφηση του άλμπουμ La Diva Aux Pieds Nus (Η Ξυπόλητη Ντίβα).
LP, Album ” La diva aux pieds nus ” 1988
Το άστρο της αρχίζει να ανατέλλει, καθώς το περίφημο Sodade σηματοδοτεί την απαρχή της παγκόσμιας φήμης για την τραγουδίστρια από την Αφρική. Το άλμπουμ δέχεται τις καλύτερες κριτικές και η Cesária Évora γίνεται στα 47 της χρόνια ένα διεθνές αστέρι.
Η καριέρα της εκτοξεύτηκε με το τέταρτο άλμπουμ της «Miss Perfumado» (1992), με πωλήσεις που ξεπέρασαν τα 300.000 αντίτυπα, χάρις στο τραγούδι «Sodade», που έγινε η πρώτη διεθνής επιτυχία της. Ωστόσο, η Σεζάρια Εβόρα θα κερδίσει το Γκράμι το 2003, για το άλμπουμ «Voz d’Amor».
«Δεν νιώθω χαρά ή λύπη όταν τραγουδώ τη μουσική μου, νιώθω ο εαυτός μου» έλεγε χαρακτηριστικά και συνήθιζε να μην δίνει μεγάλη σημασία στη δημοσιότητα γύρω από το όνομά της. Παρέμενε απλή και προσιτή, έδινε πολλά χρήματα σε φιλανθρωπικές οργανώσεις, θεωρώντας χρέος της να βοηθά τους αδύναμους, ενώ αρνούνταν να μπει σε καλούπια. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα μιας συναυλίας που έδωσε κάποτε σε κλειστό χώρο της Νέας Υόρκης όπου δεν δίστασε να ανάψει τσιγάρο επί σκηνής παρά το γεγονός ότι το κάπνισμα απαγορευόταν αυστηρά! Δεν παντρεύτηκε ποτέ, αν κι απέκτησε τρία παιδιά από διαφορετικούς άνδρες. Αντισυμβατική κι ελεύθερη, ακολουθούσε τον δικό της δρόμο.
Η Ελευθερία Αρβανιτάκη και η συνεργασία της με την Cesária Évora
Η Ελευθερία Αρβανιτάκη γοητευμένη απο το τραγούδι συνεργάζεται με την Cesária Évora σε μία ζωντανή ερμηνεία του Sodateκαι το τραγούδι ηχογραφείται σε ένα CD, Single, Promo το 1999
CD, Single, Promo Eleftheria Arvanitaki, Cesaria Evora ” Sodade (Live) ” 1999
Toν Μάρτιο του 2003 η Ελευθερία Αρβανιτάκη στο Vox ηχογραφεί την εμπλουτισμένη έκδοση του album της για τις ευρωπαικές χώρες: ”Eleftheria Arvanitaki Live”. Το ντουέτο με τη Cesária Évora με τίτλο “Sodade”, βρίσκεται ανάμεσα στις δεκαεπτά επιτυχίες του δίσκου. Η μουσική είναι των Amandio Cabral και Luis Morais, ενώ οι στίχοι των Amandio Cabral και Μιχάλη Γκανά.
CD, Album ” Eleftheria Arvanitaki – Live ” 2003
CD, Comp ” Cesaria Evora – & … ” 2010
Η σπουδαία ερμηνεύτρια, ενώ βρισκόταν για σειρά συναυλιών στην Πορτογαλία, το Μάιο του 2010, υπέστη καρδιακή προσβολή και υποβλήθηκε σε εγχείριση ανοιχτής καρδιάς στο Παρίσι. Τον Σεπτέμβριο της επόμενης χρονιάς, ανακοινώνει ότι σταματά τη μουσική της καριέρα ακυρώνοντας τις συναυλίες που είχε προγραμματίσει καθώς βρισκόταν «σε κατάσταση μεγάλης εξάντλησης». Τρεις μήνες αργότερα, στις 17 Δεκεμβρίου 2011, η φωνή της σβήνει για πάντα.
Τι σημαίνει όμως Sodade;
Το «Sodade» προέρχεται από τον πορτογαλικό όρο «saudade», ο οποίος έχει περίπλοκη σημασία και είναι δύσκολο να μεταφραστεί με μια μόνο λέξη. Γενικά αναφέρεται στη νοσταλγία, τον πόθο και τη λύπη και αποτελεί ένα εσωτερικό στοιχείο στη μουσική του Πράσινου Ακρωτηρίου, της νησιωτικής χώρα στην Δυτική Αφρική απ’ όπου κατάγεται η Σεζάρια Εβόρα. Η Σεζάρια όμως είπε ότι για εκείνη αυτή η λέξη είναι όλη της η ύπαρξη.
Το τραγούδι περιγράφει τη νοσταλγία που βιώνουν οι μετανάστες του Πράσινου Ακρωτηρίου, οι οποίοι ήταν εδώ και αιώνες ναυτικοί, επαναλαμβάνοντας την ερώτηση «Ken mostro-b es kaminhu longe?» που θα πει «Ποιος σας έδειξε το μακρινό μονοπάτι;». Ιστορικά, οι κάτοικοι του Πράσινου Ακρωτηρίου μεταναστεύουν οικειοθελώς σε κάθε ήπειρο του πλανήτη ήδη από τις αρχές του 1800. Η παλαιότερη καταγεγραμμένη μετανάστευση κατοίκου από τη νησιωτική χώρα ήταν προς τη Νέα Αγγλία, καθώς τους προσλαμβάνανε ως φαλαινοθήρες για τις εξαιρετικές τους δεξιότητες στην ναυσιπλοΐα. Αυτό άρχισε την τάση της εθελοντικής μετανάστευσης των Πράσινων Ακρωτηρίων στη Νέα Αγγλία, καθώς άνοιξε πόρτες για μελλοντική μετανάστευση κατά τη διάρκεια περιόδων ξηρασίας και μετά την ανεξαρτησία της από την Πορτογαλία.
Μετανάστες από το Πράσινο Ακρωτήρι
Το τραγούδι «Sodade» αναφέρεται στη μετανάστευση ενός μικρού μέρους του πληθυσμού ως εργάτες στο Σάο Τομέ, το οποίο συνέβη κατά την αυταρχική κυριαρχία της Πορτογαλίας και των πρώην αποικιών από τον Αντόνιο ντι Ολιβέιρα Σαλαζάρ.
Καλή Ακρόαση
