1 ΒΑΣΙΛΗΣ ΤΣΙΤΣΑΝΗΣ, ΙΩΑΝΝΑ ΓΕΩΡΓΑΚΟΠΟΥΛΟΥ, ΣΤΕΛΛΑΚΗΣ ΠΕΡΠΙΝΙΑΔΗΣ 1947

2 ΒΑΣΙΛΗΣ ΤΣΙΤΣΑΝΗΣ, ΠΟΛΥ ΠΑΝΟΥ, ΣΤΡΑΤΟΣ ΔΙΟΝΥΣΙΟΥ 1960
7″, Single ” Στα Τρίκαλα στα δυό στενά / Η αχάριστη ” 1960

ΑΧΑΡΙΣΤΗ
Στίχοι: Βασίλης Τσιτσάνης
Μουσική : Βασίλης Τσιτσάνης
Στο μπουζούκι ο ίδιος ο συνθέτης. Κιθάρα ο περίφημος Κώστας Καρίπης.

1 Πρώτη εκτέλεση: Ιωάννα Γεωργακοπούλου, Στελλάκης Περπινιάδης, Βασίλης Τσιτσάνης

2 Νεότερη εκτέλεση: Πόλυ Πάνου, Στράτος Διονυσίου, Βασίλης Τσιτσάνης

ΣΤΙΧΟΙ, ΜΟΥΣΙΚΗ: ΒΑΣΙΛΗΣ ΤΣΙΤΣΑΝΗΣ

ΑΧΑΡΙΣΤΗ
Δεν ρώτησες τόσον καιρό για μένα,
πώς πέρασα, τρελή, στην ξενιτιά.
Σ’ αγάπησα, δυστύχησα για σένα,
και σερνομαι, κακούργα, μακριά.

Τα βάσανά μου μ’ έριξαν στα ξένα
και μ’ έχουν της ζωής κατάδικο.
Αχάριστη, δεν πόνεσες για μένα
κι αυτό το βρίσκω να ‘ναι άδικο!

Μου είπανε πως ζεις ευτυχισμένη,
θεότρελη, στα πλούτη κολυμπάς,
μα μια καταρα παντα θα σε δέρνει,
του προδομένου ο πόνος της καρδιάς.

7″, Single ” Στα Τρίκαλα στα δυό στενά / Η αχάριστη ” 1960

Βασίλης Τσιτσάνης, ο άνθρωπος που έφτιαχνε τραγούδια σαν ζωγραφιές.
Τον είπαν Θεόφιλο της λαϊκής μουσικής: έχοντας καταγράψει κάθε πόθο και ελπίδα της ελληνικής κοινωνίας μέσα από τα τραγούδια του.
Μερικοί άνθρωποι με τον έναν ή τον άλλο τρόπο έχουν σημαδεύσει όχι τόσο το παρόν τους αλλά το μέλλον. Ο Βασίλης Τσιτσάνης ανήκει σε αυτή την κατηγορία. Αν δεν υπήρχε είναι σίγουρο ότι η ελληνική λαϊκή μουσική δε θα είχε εξελιχθεί με τον ίδιο τρόπο. Ήταν μία από τις σημαντικότερες φυσιογνωμίες του ρεμπέτικου και του λαϊκού τραγουδιού, ένας από τους μεγαλύτερους Έλληνες λαϊκούς συνθέτες, στιχουργούς και τραγουδιστές του 20ού αιώνα. Ένας “ζωγράφος” που, αντί να χρησιμοποιεί πινέλα, έχει στην παλέτα του λέξεις και μουσικές… Ο “Μπετόβεν της λαϊκής μουσικής”, όπως τον έχουν χαρακτηρίσει. Τα τραγούδια του ακούγονται μέχρι και σήμερα…
Μία από τις κορυφαίες στιγμές της δημιουργικής πορείας του Βασίλη Τσιτσάνη, είναι η «Αχάριστη», ένα αργό χασάπικο σε στίχους του Τσιτσάνη, που γράφτηκε το 1942 και ηχογραφήθηκε σε δίσκο γραμμοφώνου τον Ιούνιο του 1947. Σε όλα τα ρεμπέτικα και λαϊκά τραγούδια, η πρώτη εκτέλεση έχει πάντα ιδιαίτερη αξία, τόσο ιστορική όσο και καλλιτεχνική. Η «Αχάριστη» έχει τραγουδηθεί από αρκετούς ερμηνευτές: από τον Στράτο Διονυσίου και την Πόλυ Πάνου, τον Γιώργο Νταλάρα, τον Σταμάτη Κόκοτα, κ.α. Όμως, σε αυτή την πρώτη εκτέλεση με την Ιωάννα Γεωργακοπούλου, τον Στελλάκη Περπινιάδη και τον Βασίλη Τσιτσάνη, συναντάμε μια από τις πιο άρτιες μουσικά εκτελέσεις ρεμπέτικου τραγουδιού.

Η λιτή ενορχήστρωση (με δύο τρίχορδα μπουζούκια και μια κιθάρα) (Στο μπουζούκι ο ίδιος ο συνθέτης. Κιθάρα ο Στο μπουζούκι ο ίδιος ο συνθέτης. Κιθάρα ο περίφημος Κώστας Καρίπης. ) είναι χαρακτηριστική του τρόπου με τον οποίο ηχογραφούνταν τα τραγούδια μετά τον πόλεμο. Το στοιχείο όμως που πραγματικά καθηλώνει, είναι η τριφωνία! Η μελωδική αυτονόμηση των τριών τραγουδιστών, δημιουργεί στον ακροατή την αίσθηση ότι ακούει μια “χορωδία”, και αυτό είναι ένα στοιχείο που σπάνια συναντάμε στο ρεμπέτικο τραγούδι. Ο Τσιτσάνης παντρεύει με τέχνη τους λαϊκούς μουσικούς δρόμους με στοιχεία της λόγιας μουσικής, δημιουργώντας ένα μοναδικό αποτέλεσμα. Δανείζεται στοιχεία από τη δυτική μουσική αναμειγνυοντας τα με λαϊκούς δρόμους και τον ρυθμό του χασάπικου, ζωγραφίζοντας ένα μουσικό τοπίο τέλειας αισθητικής. Η Γεωργακοπούλου, ο Περπινιάδης και ο Τσιτσάνης, παίρνουν θέση απέναντι στα μηχανήματα φωτογραφίας και ερμηνεύουν με συγκλονιστικό τρόπο ένα τραγούδι που θα ‘λεγε κανείς πως χωράει μέσα του τον πόνο και τον καημό όλων των ερωτικών τραγουδιών. Η ερμηνεία τους είναι τελετουργική, δίχως υπερβολές και περιττά τσακίσματα της φωνής, απαλλαγμένη πλήρως από το στοιχείο του μελό. Η ανεπανάληπτη εισαγωγή με το μπουζούκι να “χαρακώνει” τον αέρα, θα μπορούσε από μόνη της να αποτελεί ένα αυτόνομο μουσικό αριστούργημα, ενώ οι στίχοι που στάζουν παράπονο, μάς αφοπλίζουν με την άρτια τεχνική τους.
Στην πρώτη του μορφή, το τραγούδι είχε σε δύο σημεία διαφορετικούς στίχους από αυτούς που τελικά μπήκαν στη φωτογράφηση. Οι συγκεκριμένες φράσεις αντικαταστάθηκαν για το φόβο της λογοκρισίας (στις παρενθέσεις αναγράφονται οι αρχικοί στίχοι):

Δε ρώτησες τόσο καιρό για μένα
πως πέρασα, τρελή, στην ξενιτιά,
σ’ αγάπησα, δυστύχησα για σένα
και σέρνομαι, πανούργα, μακριά.

Τα βάσανά μου μ’ έριξαν στα ξένα
(Το έγκλημά μου μ’ έριξε στα ξένα)
και μ’ έχουν της ζωής κατάδικο,
(και μ’ έχει της ζωής κατάδικο)
αχάριστη, δεν πόνεσες για μένα
κι αυτό το βρίσκω να ‘ναι άδικο.

Μου είπανε πως ζεις ευτυχισμένη
θεότρελη, στα πλούτη κολυμπάς,
μα μια καταρα παντα θα σε δέρνει
του προδομενου ο πόνος της καρδιάς.
(του καταδίκου ο πόνος της καρδιάς)

Το τραγούδι γράφτηκε από τον Τσιτσάνη στη Θεσσαλονίκη μέσα στην καρδιά της Γερμανικής κατοχής. Φωνογραφήθηκε πέντε χρόνια αργότερα, κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου, στην Αθήνα στα στούντιο της Columbia. Στην «Αχάριστη» συναντάμε πολλά από τα στοιχεία που υπάρχουν και σε άλλα τραγούδια του Τσιτσάνη: οι χαρακτηρισμοί “τρελή” και “θεότρελη”, η γυναίκα που άλλες φορές είναι «Αρχόντισσα» και άλλες «Θεατρίνα» (“εγώ σε στόλιζα με ρόδα και με κρίνα / κι εσύ με γέλαγες, γιατί ήσουν θεατρίνα”), είναι χαρακτηριστικές εικόνες που συναντάμε στα τραγούδια του Τσιτσάνη. Εκείνο όμως που κάνει την «Αχάριστη» να διαφέρει από άλλα τραγούδια, είναι το παράπονο που ξεχειλίζει από τους στίχους. Ένα παράπονο πηγαίο και αληθινό, αντρίκιο, δίχως κλάψες, με αξιοπρέπεια, σαν βαθύς αναστεναγμός που ψάχνει τρόπο να εκφραστεί και τον βρίσκει στην πενιά του μπουζουκιού. Παρ’ όλο που θεματικά, είναι ένα τραγούδι που το λογικό θα ήταν να τραγουδηθεί από έναν άντρα, ο Τσιτσάνης βάζει την Ιωάννα Γεωργακοπούλου πλάι στον Περπινιάδη, παίρνει κι ο ίδιος θέση δίπλα τους, και ερμηνεύουν μαζί την «Αχάριστη». Ο πόνος της εγκατάλειψης δεν έχει φύλλο! Και ο Τσιτσάνης (όπως και όλοι οι ρεμπέτες) το γνωρίζει καλά αυτό. Η «Αχάριστη» εκφράζει ένα καθολικό συναίσθημα και οι τρεις ερμηνευτές το αποτυπώνουν στο αυλάκι του δίσκου με τον καλύτερο τρόπο.
Όσες εκτελέσεις κι αν γίνουν, αυτή η πρώτη εκτέλεση της «Αχάριστης» από την φωτογράφιση του 1947, θα παραμένει αξεπέραστη. Όχι μόνο για την ιστορική της αξία, αλλά κυρίως για το αισθητικό αποτέλεσμα που αποδεικνύει για πολλοστή φορά πως, το αληθινό τραγούδι δε χρειάζεται στολίδια και τελευταίας τεχνολογίας μηχανήματα για να αποτυπωθεί. Όταν ακούει κανείς τη φράση “αχάριστη, δεν πόνεσες για μένα / κι αυτό το βρίσκω να ‘ναι άδικο” τραγουδισμένη από τον Περπινιάδη, την Γεωργακοπούλου και τον Τσιτσάνη, είναι αδύνατον να μη λυγίσει από τη συγκίνηση που μόνο τα πραγματικά μεγάλα τραγούδια μπορούν να προκαλέσουν. Έχουν περάσει 60 χρόνια από την πρώτη ηχογράφηση της «Αχάριστης» και η εκτέλεση αυτή ήταν και θα παραμείνει ένα πραγματικό μνημείο του ελληνικού πολιτισμού, δίπλα σε πολλά ακόμα τραγούδια του Βασίλη Τσιτσάνη.

Μουσείο Τσιτσάνη στα Τρίκαλα

Υπήρχε, στ’ αλήθεια, ωραιοτερο κομπλιμέντο για την Ελλάδα από την ταινία «Mighty Aphrodite» του Γούντι Άλεν, το 1995, στο σάουντρακ της οποίας συνυπήρχαν ο Count Basie και το Dave Brubeck Quartet με τον Βασίλη Τσιτσάνη; Κι αυτό, μία δεκαετία μετά το βραβείο που του είχε απονεμηθεί για το σύνολο του έργου του από τη Μουσική Ακαδημία Charles Gross του Παρισιού (1985), καθώς και πολλά χρόνια πριν από την ίδρυση της Πολιτιστικής Εταιρείας Μουσικής που έφερε το όνομά του. Οι γαλλικές εφημερίδες θα γράψουν, μεταξύ άλλων: «Για τον λαό του είναι πάνω και από βασιλιάς, είναι ένα σύμβολο. Χωρίς αυτόν η ελληνική μουσική δεν θα ήταν ποτέ αυτό που είναι σήμερα».Γεγονότα, δηλαδή, που φανερώνουν πόσο οι άνθρωποι, από τον απλό λαό μέχρι τους πιο διανοουμενίστικους κύκλους, έχουν αποδώσει και, όπως όλα δείχνουν, θα συνεχίσουν να αποδίδουν τον χαρακτηρισμό «εθνικό κεφάλαιο» και «κειμήλιο» στο έργο του Τρικαλινού δημιουργού.
ΠΗΓΕΣ: http://toaromatoutragoudiou.blogspot.com, https://el.wikipedia.org, www.lifo.gr, https://trikalaview.gr, https://madeintrikala.gr.

ΚΑΛΗ ΑΚΡΟΑΣΗ τα χρόνια περνούν τα τραγούδια ταξιδεύουν