ΣΤΑΥΡΟΣ ΞΑΡΧΑΚΟΣ, ΚΩΣΤΑΣ ΦΕΡΡΗΣ
ΗΤΑΝΕ ΜΙΑ ΦΟΡΑ
Στίχοι: Κώστας Φέρρης
Μουσική: Σταύρος Ξαρχάκος
Ερμηνεία: Νίκος Ξυλούρης
Vinyl, 7″, 45 RPM, Single ” Ήτανε μια φορά ” 1974
Vinyl, LP, Album ” Συλλογή ” 1974
ΕΡΜΗΝΕΙΑ: ΝΙΚΟΣ ΞΥΛΟΥΡΗΣ (ΣΤΟ ΣΤΟΥΝΤΙΟ)
ΣΤΑΥΡΟΣ ΞΑΡΧΑΚΟΣ – ΝΙΚΟΣ ΞΥΛΟΥΡΗΣ
ΣΥΝΑΥΛΙΑ – ΛΥΚΑΒΗΤΤΟΣ 1978
ΣΤΑΥΡΟΣ ΞΑΡΧΑΚΟΣ: ΟΡΧΗΣΤΡΙΚΗ ΕΚΤΕΛΕΣΗ
ΣΤΙΧΟΙ: ΚΩΣΤΑΣ ΦΕΡΡΗΣ
ΗΤΑΝΕ ΜΙΑ ΦΟΡΑ
Ήτανε μια φορά μάτια μου κι έναν καιρό
μια όμορφη κυρά αρχόντισσα να σε χαρώ
Μια μικροπαντρεμένη κόρη ξανθή
τον κύρη της προσμένει βράδυ πρωί
Ένα Σαββάτο βράδυ καλέ μια Κυριακή
τον ήλιο το φεγγάρι, καλέ, παρακαλεί
Ήλιε μου φώτισέ τον φεγγάρι μου
πάνε και μίλησέ του για χάρη μου
Γυρίζει κι αρμενίζει καλέ στα πέλαγα
τους πειρατές θερίζει καλέ και τους χαλά
Στον ήλιο στο φεγγάρι και στη βροχή
και μένανε μ’ αφήνει έρμη και μοναχή
Γαλέρα ανοίχτηκε μάτια μου με το βοριά
στη μάχη ρίχτηκε μάτια μου και στον καυγά
Μέσα σ’ ένα σινάφι πειρατικό
είδα φωτιά ν’ ανάβει και φονικό
ΜΟΥΣΙΚΗ: ΣΤΑΥΡΟΣ ΞΑΡΧΑΚΟΣ
Vinyl, 7″, 45 RPM, Single ” Ήτανε μια φορά ” 1974
Τραγουδι που γραφτηκε για την ασπρόμαυρη τηλεοπτικη σειρα ”Οι έμποροι των εθνών”, που βασίζεται στο ομώνυμο βιβλίο του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, που το εγραψε το 1883. Η σκηνοθεσια ηταν, του στιχουργου του τραγουδιου των τιτλων, Κώστα Φέρρη και η μουσική του Σταύρου Ξαρχάκου.
Εξαιτιας της παρουσιας του ”χρωματισμενου” πολιτικα ,Ξυλουρη, η σειρα αντιμετώπισε πολύ μεγάλα προβληματα απο την επιτροπη λογοκρισιας. Προβληματα που ξεπεραστηκαν, εν μερει ,υστερα απο προσωπικες παρεμβασεις του έχοντος την μουσικη επιμελεια της σειρας, του Σταύρου Ξαρχάκου και της Columbia. Ωστόσο, το νέο δικτατορικό καθεστώς του Ιωαννίδη απαγορεύει τη συμμετοχή του ερμηνευτή, λόγω του «κακού» προηγούμενου του Πολυτεχνείου ,κι έτσι από ένα σημείο και μετά, στους τίτλους ακούγεται η ορχηστρική μορφή του κομματιού…
Vinyl, LP, Album ” Συλλογή ” 1974
Όμως, ουδείς δύναται ν’ απαγορεύσει την ηχογράφηση και την κυκλοφορία του σε δίσκο τον Απρίλιο του 1974. Το «Ήτανε μια φορά» θα συμπεριληφθεί στη «Συλλογή», το προσωπικό άλμπουμ του Ξυλούρη με ενορχήστρωση Ξαρχάκου, το οποίο στη μια πλευρά περιλαμβάνει σε δεύτερη εκτέλεση κάποια τραγούδια από παλαιότερες συνεργασίες τους και μια διασκευή του «Ερωτόκριτου». Αργότερα, το ” Ήτανε μια φορά” ηχογραφήθηκε και από το Μανώλη Λιδάκη, τη Μαρία Φαραντούρη, το Δημήτρη Υφαντή…
Στη δεύτερη πλευρά, ο συνθέτης παρουσιάζει καινούργια κομμάτια, γραμμένα για τη φωνή του Ξυλούρη, σε στίχους κυρίως του Νίκου Γκάτσου. Όλα είναι ένα κι ένα, υπέροχα και πασίγνωστα: «Γεια σου χαρά σου Βενετιά», «Μπαρμπα-Γιάννη Μακρυγιάννη» και φυσικά το -τόσο τραγικά προφητικό για τον Κρητικό- «Παλικάρι στα Σφακιά» ή «Έβαλε ο Θεός σημάδι». Ένα τραγούδι που δε μπορείς να μην ανατριχιάσεις όταν το ακούς…
Στο εσώφυλλο του δίσκου υπάρχει ένα μίνι φωτογραφικό άλμπουμ με φωτογραφίες από τα παιδικά και νεανικά χρόνια του Νίκου Ξυλούρη στην Κρήτη, ενώ στο οπισθόφυλλο ένα σημείωμα του Σταύρου Ξαρχάκου γραμμένο στις 2 Απριλίου 1974.
Η ιστορία ενός μεγάλου τραγουδιού που έγραψε ένας… σκηνοθέτης
Ένα τραγούδι φτάνει για να μιλήσεις στις καρδιές του κόσμου παντοτινά; Ναι αν μιλάμε για το «Ήτανε μια φορά» σε στίχους του Κώστα Φέρρη και μουσική του Σταύρου Ξαρχάκου. Ο Φέρρης, γεννημένος στις 18 Απριλίου 1935 στο Κάιρο της Αιγύπτου, με κυπριακές και λιβανέζικες καταβολές έχει το τραγούδι στο αίμα του. Το έδειξε απ’ το ξεκίνημά του με τη πρώτη ταινία του μικρού μήκους, «Τα ματόκλαδά σου λάμπουν» (1961) και τη μετέπειτα διαδρομή του, με κορωνίδα το «Ρεμπέτικο» (1983). Μετά την Παρισινή περίοδό του, όπου συνδιαλέγεται με διεθνείς προσωπικότητες του σινεμά και των τεχνών, επιστρέφει στην Ελλάδα το 1972.
Ο Δημήτρης Ποντίκας ετοιμάζεται να καινοτομήσει, τότε, παρουσιάζοντας την τηλεοπτική σειρά «Οι Έμποροι των Εθνών» βασισμένη στο ομώνυμο έργο του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη. Για πρώτη φορά διασκευάζεται για τέτοιο σκοπό ελληνικό έργο…
Η σειρά προβλήθηκε τον Οκτώβρη του 1973 και μετά από 52 επεισόδια έριξε αυλαία περίπου ένα χρόνο αργότερα. Τρομακτική η επιτυχία της, λέγεται ότι οδήγησε σε φινάλε τον θρυλικό «Άγνωστο Πόλεμο» που προβάλλονταν στο δεύτερο κρατικό κανάλι, αυτό της ΥΕΝΕΔ. Κρίμα που δεν σώθηκαν, έστω στιγμές της.
Από το 14ο επεισόδιο η σκηνοθεσία πέρασε στα χέρια και τη ματιά του Φέρρη. Όμως παρά τις κινηματογραφικές δάφνες του, η μεγάλη στιγμή του στην σειρά ήταν αυτή του στιχουργού του τραγουδιού των τίτλων…που ερμήνευσε ο Κρητίκαρος της Ελλάδας, Νίκος Ξυλούρης.
Μέσα στη δικτατορία ο Ψαρονίκος ήταν η φωνή του ελεύθερου τόπου, και παρά τη λογοκρισία, αντάριαζε το μέταλλο του παντού. «Ήτανε μια φορά» ο τίτλος του τραγουδιού, μ’ αυτό το, «ένα Σαββάτο βράδυ μια Κυριακή,» να έρχεται απ’ τα έγκατα του τραγουδιού της παράδοσης του Μαλακάση κι απ’ τα σπλάχνα του τρόπου του Παπαδιαμάντη.
Σύμφωνα με την Ουρανία Ξυλούρη: «Το Νίκο τον ξύπνησαν και τον κατέβασαν στο στούντιο χωρίς πρόβες, χωρίς τίποτα, για να ηχογραφήσει. Το έβγαλε με τη μία, είναι αυτή η εκτέλεση που γνωρίζουμε όλοι. Ένα-δύο λαθάκια (π.χ. όταν τραγουδά: κι εμένανε μ’ αφήνεις, αντί “αφήνει – που έχει νόημα βάσει των προηγούμενων στροφών) οφείλονται στην κόπωση. Ο Νίκος τα πρόσεξε αργότερα και ζήτησε από το φίλο και συνεργάτη του να το ξανα ηχογραφήσουν. Ο Ξαρχάκος όμως του απάντησε: Όπως το είπες τώρα, δεν πρόκειται να το ξαναπείς».
ΠΗΓΕΣ: www.discogs.com, https://stixoi.info, https://www.ogdoo.gr, www.musiccorner.gr., http://lolanaenaallo.blogspot.com, www.dinfo.gr, www.dinfo.gr
ΚΑΛΗ ΑΚΡΟΑΣΗ τα χρόνια περνούν τα τραγούδια ταξιδεύουν
