Ο ΤΖΑΚ Ο ΧΑΡΑ 1972 Γιώργος Ζαμπέτας

ΓΙΩΡΓΟΣ ΖΑΜΠΕΤΑΣ, ΘΕΟΔΟΣΗΣ ΑΘΑΣ

Ο ΤΖΑΚ Ο ΧΑΡΑ
Στίχοι: Θεοδόσης Άθας
Μουσική: Γιώργος Ζαμπέτας
Α’ Εκτέλεση: Γιώργος Ζαμπέτας
Vinyl, 7″, 45 RPM, Single ” Ο Λουκάς / Ο Τζακ ” 1972
Vinyl, LP, Album ” Περιπέτειες ” 1972
Vinyl, LP, Album ” Ο Τζακ Ο’ Χάρα ” 1995

ΕΡΜΗΝΕΙΑ: ΓΙΩΡΓΟΣ ΖΑΜΠΕΤΑΣ 1972

ΕΡΜΗΝΕΙΑ: ΒΙΚΥ ΜΟΣΧΟΛΙΟΥ 1995
Official Video Clip

ΕΡΜΗΝΕΙΑ: ΒΙΚΥ ΜΟΣΧΟΛΙΟΥ

ΣΤΙΧΟΙ: ΘΕΟΔΟΣΗΣ ΑΘΑΣ

Ο ΤΖΑΚ Ο ΧΑΡΑ
Ο Τζακ Ο’ Χάρα ήταν φτωχός
και τόνε ξέραν όλοι
κι εγώ κι εσύ κι ο παρακεί
άγγελοι και διαβόλοι.
Ο Τζακ Ο’ Χάρα ήταν μπεκρής
χρυσή καρδιά, άδεια τσέπη
κι ήρθε ο χειμώνας ο μακρύς
κι ο Τζακ δεν είχε σκέπη.

Μια νύχτα χιόνισε πάρα πολύ
και βγήκαν οι γειτόνοι
για να φτυαρίσουν το πρωί,
και βρήκαν μες στο χιόνι
της γειτονιάς το φρόκαλο,
τον Τζακ Ο’ Χάρα κόκαλο.

Στέλνουν χαμπέρι στο γιατρό
από ενδιαφέρον,
“τρέξε γιατρέ μου, το και το
τον χάνουμε το γέρο”.
Μα ο γιατρός κάνει νερά
γιατί δεν έχει τυχερά,
ο θάνατος είν’ έξοδο
κι ο Τζακ σε αδιέξοδο.

Σαν κάναν το καθήκον τους
ήσυχοι πια οι γειτόνοι
γυρίσανε στο σπίτι τους
κι αφήσανε στο χιόνι
της γειτονιάς το φρόκαλο,
τον Τζακ Ο’ Χάρα κόκαλο

Vinyl, 7″, 45 RPM, Single ” Ο Λουκάς / Ο Τζακ ” 1972

Ο ΤΖΑΚ 0 ΧΑΡΑ: η ιστορία του τραγουδιού
Το τραγούδι «Τζακ Ο’ Χάρα» ανήκει στη Ζαμπετική δημιουργία της δεκαετίας του ’70 σε στίχους του Θεοδόση Άθα, δημοσιογράφου της ομογένειας στην Αμερική. Στο πέρασμά του από τη Νέα Υόρκη ο Ζαμπέτας έδωσε συνέντευξη στον Άθα σε ελληνικό ραδιοφωνικό σταθμό και ο συνομιλητής του τού εμπιστεύτηκε κάποιους στίχους, μεταξύ των οποίων και την ιστορία ενός άστεγου.
Ο Τζακ ήταν υπαρκτό πρόσωπο, η σκοτεινή πλευρά του Αμερικανικού Ονείρου, που με την ίδια ευκολία σε οδηγεί στην ευδαιμονία ή στην πλήρη ανέχεια. Ο άπορος Τζακ κοιμόταν στα παγκάκια της Νέας Υόρκης. Ζούσε από την ελεημοσύνη των περαστικών ικανοποιώντας κυρίως το πάθος του για το ποτό. Ανέστιος και μόνος βρέθηκε στο περιθώριο της νεοϋορκέζικης κοινωνίας. Στη διάρκεια μιας βαρυχειμωνιάς, που το χιόνι είχε καλύψει τα πάντα, ο Τζακ δεν άντεξε και πέθανε στο δρόμο…Ποίημα που ο Άθας έγραψε την πρώτη εποχή του στη Μασαχουσέτη και αναμόρφωσε αργότερα στη Νέα Υόρκη, προσαρμόζοντάς το στα τραγουδιστικά μέτρα. Τη θλιβερή ιστορία του ο Άθας την κατέγραψε ως ένα έμμεσο κατηγορώ για μια κοινωνία που κινείται στα όρια της υποκρισίας και των υλικών επιδιώξεων. Ο Τζακ Ο’ Χάρα κέρδισε έτσι ένα μικρό κομμάτι αθανασίας από κάποιους που δεν γνώρισε ποτέ.

Vinyl, LP, Album ” Περιπέτειες ” 1972

Ο ΖΑΜΠΕΤΑΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΘΑ
” Σεπτέμβρη του 1971, που ήμουνα στη Νέα Υόρκη, με κάλεσε να μιλήσω το σταθμό του, ο Θεοδόσης ο Άθας. Αυτός είχε ένα σταθμό μέσα στην Νέα Υόρκη που είχε πολύ μεγάλη εμβέλεια και ακροαματικότητα. Και που δεν τον ακούγανε, σ’ όλη την Αμερική! Ήταν ένα παλικάρι 30 χρονών κι έκανε εκπομπές για Έλληνες. Πήγα στο σταθμό τα είπαμε κι αφού τελειώσαμε μου λέει, έχω κάτι στίχους, να τους δεις κι άμα σ’ αρέσουνε κράτησέ τους, κάνε τους τραγούδια. Έρχεται λοιπόν ο Άθας στο ξενοδοχείο και μου δίνει τα «πες μου χάρε τι συμβαίνει, τι ΄χουν πάθει οι πεθαμένοι και γλεντούν ρωμαίικα», «η ξανθιά η κυρία είναι μια ιστορία που θα ξεχαστεί», «ήρθανε να με πάρουνε οι πεθαμένοι φίλοι», «ο Τζακ Ο’ Χάρα», «ο Λουκάς»! Όλα αυτά τα υπέροχα, τα συγκλονιστικά τραγούδια! Αυτοί οι στίχοι είναι πολλοί στεναχωροι, πολλοί θλιβεροί, όλο για το χάρο μιλάνε. Ίσως αυτός ο άνθρωπος είχε προβλέψει πως θα πέθαινε νωρίς και πέθανε μετά από δύο χρόνια, τον Μάρτη του 1973. Υπήρξε ένας μεγιστάνας της προώθησης του ελληνικού στοιχείου στην Αμερική. Ήταν απ’ την Καστοριά κι είχε πάει στην Αμερική 25 χρονών. Ήταν φοβερό μυαλό και είχε δημιουργηθεί καλά. Πέθανε από καρκίνο στο συκώτι.” (Ιωάννας Κλειάσιου, Γιώργος Ζαμπέτας – Βίος και πολιτεία, εκδόσεις Ντέφι 1997).

Vinyl, LP, Album ” Ο Τζακ Ο’ Χάρα ” 1995

Ο ΠΟΙΗΤΗΣ ΚΑΙ ΣΤΙΧΟΥΡΓΟΣ ΘΕΟΔΟΣΗΣ ΑΘΑΣ

O Theo Athas (Θεοδόσης Τσιαλμας Αθανασιάδης ή Λυνναίος, το ψευδώνυμο με το οποίο συχνά υπέγραφε ποίημα τα του) γεννήθηκε το 1936 στο Νεστόριο.Έχασε τον πατέρα του πριν γεννηθεί και η μητέρα του Στέλλα το γένος Τουτουνη ξαναπαντρεύτηκε τον Σταυρό Αθανασιάδη από την Κυψέλη και ο γιος της θα πάρει το επώνυμο Αθανασιάδης. Πήγε σχολείο στο Νεστόριο και γυμνάσιο στη Καστοριά.
Το 1954 εγκαθίσταται στη Βοστώνη της Αμερικής.Φοίτησε στην Πολυτεχνική Σχολή του Northwestern University,αλλά δεν τελείωσε τις σπουδές του.Έχοντας έντονη κλίση στην ποίηση και τη λογοτεχνία,είχε την ευκαιρία να γνωρίσει πολλούς Έλληνες λογοτέχνες και άρχισε να δημοσιεύει ποιήματα στις ελληνόφωνες εφημερίδες της Νέας Υόρκης.
Γράφει μελετά και μεταφράζει Αμερικανούς ποιητές,σονέτα του Σαίξπηρ και το μεγάλο ανέκδοτο έργο “Ανθολόγιο Αμερικανών ποιητών”. Από το 1963 εργάστηκε στο ραδιοφωνικό πρόγραμμα “Η Ελληνική φωνή Νέας Υόρκης”. Με δικό του ραδιοφωνικό πρόγραμμα με τίτλο “Νέο Κύμα” διάρκειας τεσσάρων ωρών, οι Έλληνες μετανάστες και κυρίως οι Καστοριανοί γουνοποιοί και γουνεργάτες, κάθε πρωί και απόγευμα άκουγαν τον Θεοδόση,τον δικό του άνθρωπο, να μεταφέρει τα νέα στους ακροατές και τα προβλήματα της ομογένειας.
«Καλημέρα φίλοι και καλώς ορίσατε στην «Ελληνική Φωνή της Νέας Υόρκης» στο πρόγραμμα που διαφέρει και ενδιαφέρει. Με λένε Θεοδόση Άθα και έχω την ξεχωριστή τιμή να σας κρατώ συντροφιά 7 και 30 με 10 το πρωί, 6 και 30 με 8 το βράδυ.» Με αυτά τα λόγια ξεκινούσε το καθημερινό του ταξίδι στα ραδιοκύματα της Νέας Υόρκης. Ένα ταξίδι το οποίο όπως είχε πει σε ένα ανάλογο φιλολογικό μνημόσυνο τον Μάη του 1974, η συνεργάτης του Θεοδόση, Ρίκα Ρωμαίου, «ήταν στ’ αλήθεια μια σειρά από κύματα στον πλατύ γιαλό του ελληνισμού: το τραγούδι, το σχόλιο, η διαφήμιση έξυπνα γραμμένη εντυπωσιακή, το αστείο, το πάρε-δώσε, τα νέα, η διδαχή, τα παιχνίδια με τις λέξεις και πάλι το τραγούδι, η μουσικούλα, ο καημός και το φιλότιμο κι όλα αυτά ζωντανά, άμεσα, της ώρας.»

Ο Θεοδόσης Άθας με τον Νίκο Ξανθόπουλο και την Ρίκα Ρωμαίου συνεργάτης του στις ραδιοφωνικές εκπομπές

Ο Θεοδόσης Άθας ήταν όμως πολύ περισσότερο από ένας απλός ραδιο εκφωνητής ο οποίος κατά κοινή ομολογία ήταν άριστος χρήστης της Ελληνικής καθώς και της Αγγλικής γλώσσας. Προσπαθεί πίσω από το μικρόφωνο απευθυνόμενος στους Έλληνες ακροατές της Νέας Υόρκης να διατηρήσουν την Ελληνική τους ταυτότητα,τη γλώσσα τους,την περηφάνια της Ελληνικής φυλής και να κουβεντιάζει μαζί τους τα προβλήματα της ομογένειας,προτείνοντας σε πολλές περιπτώσεις λύσεις.
Άτομο με σωστές δημοκρατικές αρχές,δεν έμεινε αμέτοχος στο συγκλονιστικό γεγονός του πραξικοπήματος της 21ης Απριλίου του 1967. Φωνή διαμαρτυρίας, μέσα από το ραδιοφωνικό του πρόγραμμα ζητούσε από τους ακροατές να αντιταχθούν ενεργά στη δικτατορία. Δυστυχώς όμως πολύ νωρίς και πολύ άδικα έχασε την μάχη με την ζωή, τον Δεκέμβριο του 1973 σε ηλικία μόλις 37 ετών. Υπήρξε φίλος του αξέχαστου μουσικοσυνθέτη Γιώργου Ζαμπέτα που μελοποίησε έξι τραγούδια σε στίχους του, (” Γλέντι ρωμέικο,” ” Η μοναχή κυρία, ” ” Ήρθανε να με πάρουνε,” ” Ο Λουκάς,” “Το κοκοράκι, “) ηχογραφημένα το 1972 – 73, ανάμεσα στα οποία βρίσκεται και ο περίφημος «Τζακ Ο’ Χάρα».
Έργα του. E.E.CUMMINES, εικοστή τρία ποιήματα 1964. “Ανθολογία Αμερικανών ποιητών”FRAGMENTA”(θρύψαλα). “Τραγούδια στο καιρό του σιγάν”, ποιητική συλλογή με το ψευδώνυμο Λινναίος, Ν.Υόρκη 1969.

NEGRO BLUES
«Τώρα που οι ιτιές νανουριστά
λαλούν και γέρνουν λικνιστά
άνοιξε ω κόρφε! δέξου μας, πατέρα Μισσισίπη,
στα βύθια σου που ονειροζεί
μια χώρα, κι η ψυχή μαζί
με τ’ άλλα αδέρφια χαίρεται κι αχώρι’ από τη λύπη».

Ίσκιοι θρηνούν κοπαδιαστά·
σα μοιρολόγια σπαραχτά
γιομίζουν τα τραγούδια τους τη νυχτομένη πόλη·
κι ειν’ λόγοι αξήγητοι κι αχοί
σα ’πο λαρύγγι που τραχύ
το χάλκεψε ο πικρός λυγμός και το φτηνό αλκοχόλι.

Κι είναι του Θάνατου εραστές
–σκλάβων σποριά– οι τραγουδιστές·
κι είναι ο σκοπός παράπονο της μαύρης τους φυλής·
κι είναι η φωνή δάκρυ θολό,
κι είναι ο ρυθμός βήμα χωλό
κι αχνάρι μιας παλιάς σκλαβιάς στων λεύτερων τη Γης.

Κληρονομιά τους, μυστική
ψυχομιλήτρα, η μουσική
ξυπνάει θαμμένα ονείρατα κι απόκρυφους καημούς.
Σε κάνει, αλήθεια, και πονάς
μιας αταβίστικης γενιάς
το λυπημένο κλάψιμο, τ’ αράπικά της BLUES.

«Στα βύθια σου που ονειροζεί
μια χώρα κι η ψυχή μαζύ
με τ’ άλλα αδέρφια χαίρεται· κείθε ως ανθούν οι κήποι
κι ως γύρα οι ιτιές νανουριστά
λαλούν και γέρνουν λικνιστά,
δέξου τους γιους σου πο’ρχονται, πατέρα Μισσισσίπη».
Lynn Mass. — Θ. ΑΘΑΣ

Έργα του. E.E.CUMMINES, εικοστή τρία ποιήματα 1964. “Ανθολογία Αμερικανών ποιητών”FRAGMENTA”(θρύψαλα). “Τραγούδια στο καιρό του σιγάν”, ποιητική συλλογή με το ψευδώνυμο Λυνναίος, Ν.Υόρκη 1969.

Ο Θεοδόσης Άθας ήταν ένας από τους ποιητές μας, της άλλης όχθης του Ατλαντικού. Ποιητής, όπως ήταν ο Δημήτρης Μητρόπουλος, ο…Νίκος Γούναρης και όλοι εκείνοι που με την παρουσία τους και το έργο τους κράτησαν ζωντανή «μια άλλη, άγνωστη Ελλάδα, μέσα στη ζωή και στα σπλάχνα του νέου κόσμου». Η ποίηση του Άθα δεν αντηχεί μια στείρα, νοσταλγική, ανάμνηση της Ελλάδας. Έχει πιο σύνθετα χαρακτηριστικά, όπως και η προσωπικότητά του, ορισμένα θα άρμοζαν ακόμα και σε κάποιο σύγχρονο μας διανοούμενο. Οξύς παρατηρητής πρόσεξε την κάθε πλευρά της ζωής. Ένας μεγαλοσχήμων δεν θα έγραφε τον «Τζάκ ο Χάρα» ή το «Νέγκρο μπλουζ». Ποιήματα που προδίδουν και την κοινωνική του συνείδηση. Όπως έχει πει ο Γιώργος Σεφέρης «ο πνευματικός άνθρωπος είναι περίεργο ζώο! Μπορεί να βρει καταφύγιο παντού». Ο Άθας το βρήκε αυτό στη Νέα Υόρκη, όπως οι συνάδελφοι και φίλοι του Νίτσα Κάππα και Νίκος Σπάνιας, όπως… τόσοι και τόσοι άλλοι…
Μέσα στο γλυκοσουρουπο και μέσα στον Απρίλη
ήρθανε να με πάρουνε οι πεθαμένοι φίλοι
φίλε παράτα το τσαρδι, το βαρυγκόμημά του
και το ντουνιά το ντενεκέ κι έλα μαζί μας κάτου.
Εκεί δεν κάνουνε λαδιές, δε στήνουνε παγίδες
Εκεί ειν’ οι άνθρωποι καλοί και φίλοι μπεσαλήδες
Έλα χωρίς σιδερικό, έλα χωρίς μαχαίρι
Κάνε τον Πλάτωνα αδελφό την Περσεφόνη ταίρι.
ΠΗΓΕΣ: www.fosonline.gr, www.ogdoo.gr, https://fouit.gr, www.discogs.com, www.lifo.gr, www.greeknewsonline.com

ΚΑΛΗ ΑΚΡΟΑΣΗ Τα τραγούδια ανήκουν σε όποιον τα έχει ανάγκη