ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΣΑΒΒΟΠΟΥΛΟΣ, ΕΥΓΕΝΙΟΣ ΣΠΑΘΑΡΗΣ

ΣΑΝ ΤΟΝ ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗ
Στίχοι: Διονύσης Σαββόπουλος
Μουσική: Διονύσης Σαββόπουλος
Ερμηνεία: Διονύσης Σαββόπουλος
Φωνητικά Παιδική Χορωδία
1. Vinyl, 7″, 45 ” Σαν τον Καραγκιόζη / Για την Κύπρο ” 1964
2. Vinyl, LP, Album ” 10 χρόνια κομμάτια ” 1975

ΕΡΜΗΝΕΙΑ: ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΣΑΒΒΟΠΟΥΛΟΣ
πρώτη εκτέλεση 1964

ΕΡΜΗΝΕΙΑ: ΜΑΡΙΖΑ ΚΩΧ

ΕΡΜΗΝΕΙΑ: ΚΩΣΤΑΣ ΤΖΙΜΑΣ, ΜΑΡΙΝΑ ΣΑΤΤΙ, ΡΕΝΑ ΜΟΡΦΗ, ΝΙΚΟΣ ΠΟΡΤΟΚΑΛΟΓΛΟΥ

ΣΤΟ ΜΟΥΣΙΚΟ ΚΟΥΤΙ 07 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 2022

ΣΤΙΧΟΙ: ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΣΑΒΒΟΠΟΥΛΟΣ

ΣΑΝ ΤΟΝ ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗ
Κείνο που με τρώει
κείνο που με σώζει
είναι π’ ονειρεύομαι
σαν τον καραγκιόζη

Φίλους και εχθρους
στις φρικτες μου πλατες
όμορφα να σήκωνα
σαν να `ταν επιβάτες

Λευκό μου σεντονάκι
λάμπα μου τρελή
Ποια αγάπη τάχα μας φυσάει
Βάλε στη σκιά σου
τούτο το παιδί
Που δεν έχει απόψε
πού να πάει πού να πάει

Σαν κουκιά μετρώ
τα λόγια του καμπούρη
πίσω απ’ το λευκό πανί
μέσα στο κιβούρι

Μα όσο κι αν μετρώ
κάτι περισσεύει
Τρύπια ειν’ η αγάπη μας
και δε μας προστατεύει

Λευκό μου σεντονάκι
λάμπα μου τρελή
Κόκκινα αυγά ή καρναβάλια
μέσα από την κάλπη τη στατιστική
Μας κοιτάζει ο Χάρος
και του τρέχουνε τα σάλια

Σαν σκιές γλιστρούν
λόγια και εικόνες
Κάρα σκουπιδιάρικα,
φεύγουν οι χειμώνες
Αν δε ντρέπεσαι
να καθίσεις πίσω
Έλα Ηπείρου κι Αχαρνών
να σε γιουχαΐσω

Λευκό μου σεντονάκι
λάμπα μου τρελή
Ποια αγάπη τάχα μας φυσάει
Βάλε στη σκιά σου
τούτο το παιδί
Που δεν έχει απόψε
πού να πάει πού να πάει

1. Vinyl, 7″, 45 ” Σαν τον Καραγκιόζη / Για την Κύπρο ” 1964

Ένα από τα δεκάδες σπουδαία τραγούδια που μας έχει χαρίσει ο Διονύσης Σαββόπουλος είναι και το “Σαν τον Καραγκιόζη” Το 1974 κυκλοφόρησε από τη Lyra ένας δίσκος 45 στροφών στην μια πλευρά του οποίου υπήρξε η πρώτη εκτέλεση του «Σαν τον Καραγκιόζη» με τον Σαββόπουλο και παιδική χορωδία, ένα τραγούδι που στο πέρασμα των χρόνων γνώρισε δεκάδες διαφορετικές προσεγγίσεις.Στην άλλη όψη του δίσκου ακουγόταν το τραγούδι «Για την Κύπρο» (που το 1979 συμπεριλήφθηκε σε νέα ηχογράφηση και στην «Ρεζέρβα») με τη συμμετοχή και πάλι της παιδικής χορωδίας.

2. Vinyl, LP, Album ” 10 χρόνια κομμάτια ” 1975

Το “Σαν τον Καραγκιόζη”, που κυκλοφόρησε το 1974 σε δισκάκι 45 στροφών περιελήφθει το 1975 στον δίσκο “ 10 Χρόνια Κομμάτια” (LYRA). Οι στίχοι του εξέφρασαν τον Ελληνικό λαό που μόλις είχε ξυπνήσει από τον εφιάλτη της δικτατορίας και κοιτούσε το μέλλον με αισιοδοξία, θέλοντας να αφήσει πίσω του τα τελευταία 35 χρόνια αναμνήσεων γεμάτων κατοχή, εμφύλιο, παρακράτος και χούντα.

Σε μία συνέντευξη στον Περικλή Γρίβα που δημοσιεύτηκε το 1978 στο τεύχος 34-35 του περιοδικού “Θεατρικά” με αφορμή την εργασία του πάνω στους Αχαρνής του Αριστοφάνη, ο Διονύσης Σαββόπουλος περιγράφει τη σχέση του με το Θέατρο Σκιών, τον Καραγκιόζη, και βεβαίως τον Ευγένιο Σπαθάρη. Ο Καραγκιόζης υπάρχει απ’ τις τρύπες του “Πραγματικά ο Καραγκιόζης πολυ με γοητεύει, αν και ξεθωριασμένος πια, πεσμένος. Θα ήθελα να ζούσα τότε στην ακμή του, λαχείο θα την έκανα. Τότε ο κόσμος όλος εδώ, πλούσιος ή φτωχός, ανατολίτης πάντως, αλλιώτικος κόσμος, περιφρονιότανε από τους ψαλιδόκωλους, έτσι τους λέγανε, κάτι Ευρωπαίος εκεί κάτι τσιράκια που είχαν τα πόστα κι όλος ο λαός ήταν εξόριστος μέσα στην ίδια του την χώρα και ήταν ο Καραγκιόζης μεγάλη λαϊκή κατάκτηση, παρηγορούσε μάλιστα και ανθρώπους παραλήδες, διότι τότε λόγω αυτής της κατάστασης και οι πλούσιοι δικοί μας άνθρωποι ήταν. Αν ζούσα τότε θα ήθελα να ήμουν καραγκιοζοπαίχτης, ή έστω στην κομπανία. Ή μάλλον όχι δεν είμαι σίγουρος, αλλά μ’ αρέσει να το σκέφτομαι έτσι, να το σκαλίζω, δεδομένου ότι αυτή η εποχή μπορεί να ξανάρθει, και μάλιστα πιο πλούσια γιατί θα προστεθούν και τα καλά στοιχεία της δικής μας, της τωρινής εποχής. Δεν πρέπει σου φαίνεται παράξενη μια τέτοια εποχή, γιατί αν πραγματικά σ’ επηρεάζει ο Καραγκιόζης δεν μπορείς να αποφύγεις μια τέτοια σκέψη, εκεί σε οδηγεί η λογική του που είναι σαν να λέει «εγώ πάντα εδώ θάμαι…» 

Η κόρη του Ευγένιου Σπαθάρη Μένια

«…Αυτή η φιγούρα του η διάτρητη αντέχει. Ο Καραγκιόζης υπάρχει απ’ τις τρύπες του. Το φως περνάει μέσ’ απ’ τις τρύπες του και τον γράφει πάνω στο σεντόνι. Χωρίς τις τρύπες του δεν θα φαινόταν παρά μια μουτζούρα. Ακόμα και σήμερα που για λόγους ευκολίας δεν τον φτιάχνουν τρυπητό, αλλά διάφανο από πλαστικό, πάλι κάτι ανάλογο είναι. Το ότι η εποχή μας είναι εποχή του νάιλον δεν είναι κακό. Πάλι περνάει το φως, αρκεί να το δεις έτσι. Προσπάθησα να το πω τότε το ’73 όταν ανέβασα με τον Σπαθάρη, τον Παπαστάθη και τον Κυριτσόπουλο τον «Θίασο σκιών» στο Κύτταρο της οδού Ηπείρου. Δουλέψαμε με κείνο το σλόγκαν μου «δεν έχω ήχο δεν έχω υλικό». Είχαμε καραγκιόζη, κομμάτια από φιλμ του Μαδρά ξανα δουλεμένα στην τρικέζα μαζί με καινούργια, και επίσης τραγούδια. Αλλά ο κόσμος δεν ενδιαφέρθηκε και πολύ, μόνο η Λογοκρισία ενδιαφέρθηκε. Με κάλεσαν απ’ το τμήμα πνευματική ς κίνησης στην Μεσογείων και ζητούσαν εξηγήσεις. Τραβιομασταν με τον Παπαστάθη μια στην Ασφάλεια μια στην Προεδρία. Μας ζήτησαν να τους πάμε τις ταινίες του Μαδρά, τα κείμενα του Καραγκιόζη, τα τραγούδια, δεν βγαζαν άκρη ωστόσο επέμεναν. Στο τέλος όπως πάντα τους ζούρλαναν με την πολυλογία, είδαν κι αποείδαν μας άφησαν και παίξαμε. Δεν είχαμε όμως και τόσο κόσμο. Αυτά που δείχναμε ταίριαζαν βέβαια με το κλίμα, αλλά το κοινό δεν ήθελε να το δει έτσι, βρισκόταν σε μία έξαψη, ήταν εκείνη η φοβερή χρονιά με το Πολυτεχνείο, Ιωαννίδης μετά, προτιμούσαν άλλες μπουάτ με ηρωικό τόνο να πούμε, παρά εκείνο το χλωμό σώου στο Κύτταρο. Από εκείνη τη δουλειά δεν έχω τίποτα, όλα είχαν γίνει με πολύ αυτοσχεδιασμό και γρήγορα και δεν τα γράψαμε πουθενά. Έμεινε μόνο το τραγούδι «Σαν τον Καραγκιόζη» και κομμάτια του φιλμ που όμως δεν θυμάμαι ούτε που μπαίναν ούτε τι λέγαμε πριν ή μετά. Φέτος στον «Ρήγα» σ’ εκείνο το υπόγειο, είχα καθίσει να ξεκουραστώ λίγο απ’ την πρόβα που σε μια δόση, επειδή ερχόταν πρεμιέρα, συνεχιζόταν επί ένα μερόνυχτο κι εγώ πια ούτε ένιωθα ούτε καταλάβαινα, κι ανέβηκε ο Σπαθάρης κι έστηνε τον μπερντέ και μίλαγε αυτός από πάνω κι εγώ από κάτω και αισθάνθηκα ξαφνικά σα να έβλεπα τις ψυχές μας στον Άδη, την δική μου και του Ευγένιου, να μιμούνται τα ίδια τα λόγια που λέγαμε! Μου φάνηκε τρομερά κωμική παραίσθηση. Οι ψυχές αφού δεν έχουν σώμα δεν έχουν ούτε επιθυμίες ούτε σχέδια, γι’ αυτό τα δικά μας λόγια, τα καθημερινά τα τετριμμένα, λεγμένα απ’ αυτές δεν είναι πια σκλαβωτικά, παίρνουν άλλη διάσταση, σημαίνουν άλλο πράγμα πολύ ανώτερο, φτιαγμένο όμως με δικά μας υλικά. Αυτό είναι για μένα ο Καραγκιόζης. Μια αργή φιγούρα από ένα βασίλειο σκιών που μιμείται τα λόγια και τα καμώματά μας με αποτέλεσμα αυτά τα ίδια να φαίνονται πια σαν σενάριο θείου δράματος. Πουθενά αλλού η καθημερινή ζωή δεν αποκτά τέτοια φωτοχυσία όσο πάνω στο πανί. Σκέφτηκα τότε να φτιάξω μια κωμική όπερα μ’ αυτό το πανί του θανάτου, να την παίξει ο Σπαθάρης. Μπορεί να το κάνω»

Ο ΣΠΑΘΑΡΗΣ ΚΑΙ Ο ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗΣ ΤΟΥ

«Είναι π΄ ονειρεύομαι σαν τον Καραγκιόζη…»
«O Καραγκιοζης αντιπροσωπεύει τον ελληνικό λαό σε όλες του τις εκδοχές. Είναι καλόκαρδος, αισιόδοξος και βασανισμένος. Τι αφορά τον λαό που δεν το έχει ο Καραγκιόζης; Και ξυπολησιά και πείνα και παλικαριά- τα πάντα», έλεγε ο Ευγένιος Σπαθάρης.
Ο Σπαθάρης και ο Καραγκιόζης του… Το έργο ζωής του. Και οι πρώτες αναμνήσεις της δικής μας ζωής, όταν σε κάποια αυλή ή αλάνα στήναμε το δικό μας λευκό σεντονάκι και προσπαθούμε να μιμηθούμε τη βραχνή φωνή του. Και ποιος δεν έχει κάτι να θυμάται από εκείνα τα χρόνια;

Ο Διονύσης Σαββόπουλος και ο Κώστας Γεωργουσόπουλος, δύο άνθρωποι της τέχνης, που ανέδειξαν, ο καθένας από τον χώρο του, την πολυδιάστατη σημασία της τέχνης του Καραγκιόζη και του «εκπροσώπου» του Ευγένιου Σπαθάρη, είχαν πολλά να θυμηθούν χθες, στην παρουσίαση της σειράς «Θέατρο Σκιών Ευγένιος Σπαθάρης» της σειράς DVD με τις σημαντικότερες παραστάσεις του, που προσφέρουν στους αναγνώστες τους «ΤΑ ΝΕΑ».

«Δεν έχω δει πιο γλυκό άνθρωπο», έλεγε ο Διονύσης Σαββόπουλος. «Η λαϊκή αριστοκρατία αυτοπροσώπως. Πάνω από δώδεκα χρόνια ήμασταν μαζί, σε κέντρα, ταξίδια, περιοδείες στο εξωτερικό». Θυμήθηκε τη συμβολική δύναμη του Καραγκιόζη στην εποχή της δικτατορίας. Πώς έγιναν τα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων μέρος των παραστάσεών τους και πώς μέσω του Καραγκιόζη έλεγαν δημοσίως αυτά που δεν μπορούσαν να ειπωθούν διαφορετικά. Πώς ξεπήδησε ο περίφημος στίχος του «κείνο που με τρώει, κείνο που με σώζει, είναι π΄ ονειρεύομαι σαν τον Καραγκιόζη»
«Απορώ πού βρήκε ο Ευγένιος Σπαθάρης το σθένος να στοχεύσει τόσο ψηλά στην τέχνη του, το Θέατρο Σκιών, ενώ η Ελλάδα τρέκλιζε πάντα ανάμεσα στην τραγωδία και το ξεσάλωμα», έλεγε ο Διονύσης Σαββόπουλος «Πέθαινες στο γέλιο,αλλά οι παραστάσεις του δεν ήταν επιθεωρήσεις,που γελάς απλώς». Η δύναμη μιας παράστασης που στα μάτια του Διονύση Σαββόπουλου « ήταν ένα κράμα σάτιρας, λυρισμού, ποίησης και μεταφυσικής, «κάτι που δεν βρίσκεις στην επιθεώρηση. Μόνο στον Αριστοφάνη. Και στον Φελίνι».

Για την ικανότητα των Ελλήνων να αφομοιώνουν ξένες μορφές και να τις κάνουν δικές τους (π. χ. Ερωτόκριτος και Καραγκιόζης) μίλησε ο Κώστας Γεωργουσόπουλος, που και εκείνος είχε τις δικές του εμπειρίες από τη συνεργασία του με τον Ευγένιο Σπαθάρη.
«Έχουμε να κάνουμε με έναν άνθρωπο που ζει μέσα στην παράδοση. Που αφομοιώνει ιδέες και τις περνάει και στην τέχνη του», είπε. «Η κολόνα δεν είναι ελληνική επινόηση. Είναι αιγυπτιακή. Εμείς όμως ανατρέψαμε τον τρόπο που φτιάχτηκε. Την κάναμε πιο λεπτή στο επάνω μέρος- σε αντίθεση με την αιγυπτιακή που ήταν λεπτότερη κάτω. Ο Ευγένιος είχε αίσθηση αυτού του καθήκοντος. Αισθανόταν την ιστορία σαν ποτάμι που παρασύρει μέσα του τα πάντα, από νούφαρα μέχρι ξύλα».
Όσο κι αν πιστεύουμε ότι η τεχνολογία μειώνει το ενδιαφέρον για τον λαϊκό ήρωα του Θεάτρου Σκιών, τον Καραγκιόζη, η απήχησή του εξακολουθεί να είναι μεγάλη. Ο Κώστας Γεωργουσόπουλος είχε μια εξήγηση γι΄ αυτό: «Στην εποχή μας έχει επιστρέψει πάλι η δύναμη της προφορικής παράδοσης. Ο Καραγκιόζης θα επανέλθει πάλι, με όλο του τον αυτοσχεδιαστικό οίστρο»
ΠΗΓΕΣ: www.discogs.com, www.nostimonimar.gr, www.ogdoo.gr, www.tanea.gr, www.musicpaper.gr

ΚΑΛΗ ΑΚΡΟΑΣΗ τα χρόνια περνούν τα τραγούδια ταξιδεύουν