ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΟΛΥΜΠΙΑΔΑ 2004 PHILIP GLASS “ΩΡΙΩΝ”

ΤΖΙΒΑΕΡΙ
Στίχοι: Παραδοσιακό
Μουσική: Παραδοσιακό
Ενορχήστρωση: Philip Glass
Ερμηνεία: Ελευθερία Αρβανιτάκη
2 x CD, Album ” Orion ” 2005

ΕΡΜΗΝΕΙΑ: ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΑΡΒΑΝΙΤΑΚΗ 2004

ΕΡΜΗΝΕΙΑ: ΔΟΜΝΑ ΣΑΜΙΟΥ 1972

ΕΡΜΗΝΕΙΑ: ΧΑΡΙΣ ΑΛΕΞΙΟΥ 1987 / 2020

Απρίλιος 1996. Η Χάρις Αλεξίου παίζει μπαγλαμά και τραγουδάει το “Τζιβαέρι” στην εκπομπή Προφίλ του Πάνου Παναγιωτόπουλου.

 

ΤΖΙΒΑΕΡΙ
Αχ, η ξενιτιά το χαίρεται, τζιβαέρι μου,
το μοσχολουλουδο μου

σιγανά, σιγανά, σιγανά και ταπεινά.

Aχ, εγώ ήμουνα που το ’στειλα, τζιβαέρι μου,
με θέλημα δικό μου

σιγανά, σιγανά, σιγανά πατώ στη γη.

Αχ, πανάθεμά σε ξενιτιά, τζιβαέρι μου,
εσέν’ και το καλό σου

σιγανά, σιγανά, σιγανά και ταπεινά.

Αχ, που πήρες το παιδάκι μου, τζιβαέρι μου,
και το ’κανες δικό σου

σιγανά, σιγανά, σιγανά πατώ στη γη.

TZIVAERI  Emigration folk song

Ah! my tzivaeri, the foreign lands have taken you away, my sweet smelly flower.
Slowly, slowly and humbly.
Ah! my tzivaeri, it was me that sent you there it was my own will.
Slowly, slowly and humbly.
Ah! my tzivaeri, I curse you foreign lands I curse you and your benefit..
Slowly, slowly and humbly.
Ah! my tzivaeri, foreign lands have taken my child away and now they keep my child there
Slowly, slowly and humbly.

Λίγα λόγια για το τραγούδι
Το τραγούδι αυτό ανήκει στην κατηγορία των τραγουδιών της ξενιτιάς. Εκφράζει τον πόνο της μάνας για το ξενιτεμένο παιδί της, για ό,τι πιο πολύτιμο έχει (τζιβαέρι = χρυσαφικό, κόσμημα). Ο καημός της είναι αβάσταχτος γιατί με τη δική της προτροπή ξενιτεύτηκε, για να βρει καλύτερες συνθήκες ζωής και να προκόψει. Τώρα όμως που της λείπει, νιώθει ενοχές και καταριέται την ξενιτιά, γιατί όλα τα καλά της δεν είναι αρκετά (ικανά) να απαλύνουν τον πόνο της και να καλύψουν το κενό που δημιουργείται από την έλλειψη του αγαπημένου παιδιού της.

Τα τραγούδια της ξενιτιάς
Τα τραγούδια της ξενιτιάς είναι συνήθως δημιουργίες αυτών που μένουν πίσω και κυρίως των γυναικών, με «πρωταγωνίστριες» τη μητέρα και τη γυναίκα ή την αγαπητικιά του ξενιτεμένου. Συνήθως έχουν ως θέμα τους τη ζωή και τα συναισθήματα όλης της οικογένειας για τη στέρηση του αγαπημένου τους προσώπου. ‘Αλλα έχουν ως θέμα τους την αναχώρηση και την ώρα του αποχωρισμού, άλλα τη ζωή του ξενιτεμένου στην ξενιτιά και άλλα την απειλή του θανάτου του ή το θάνατό του στην ξενιτιά που είναι και η τραγική κατάληξη της μοίρας του. Το θέμα της επιστροφής δεν αναφέρεται σχεδόν καθόλου στα τραγούδια της ξενιτιάς (που είναι λυρικά τραγούδια). Αναφέρεται όμως σε μια άλλη κατηγορία δημοτικών τραγουδιών, τις παραλογές (μπαλάντες), που έχουν αφηγηματικό κυρίως χαρακτήρα. Το θέμα της επιστροφής του ξενιτεμένου και της αναγνώρισης με τη γυναίκα του στις παραλογές ίσως σχετίζεται με το αρχαιότερο ελληνικό τραγούδι, την Οδύσσεια, που μιλάει για την επιστροφή του Οδυσσέα και την αναγνώρισή του με τη γυναίκα του Πηνελόπη. Ο Οδυσσέας είναι το σύμβολο του Έλληνα που περιπλανιέται στα ξένα και νοσταλγεί βαθιά την πατρίδα του και την οικογένειά του. Άλλωστε η ξενιτιά από την αρχαία εποχή (10ος και 8ος αιώνας π.Χ. ) αποτελεί κεντρικό φαινόμενο στη ζωή του Έλληνα. Βίαια γεγονότα (εισβολές εχθρών, πόλεμοι, πολιτικοί ανταγωνισμοί) αλλά και δημογραφικοί και κυρίως οικονομικοί λόγοι ανάγκασαν πολλούς να εγκαταλείψουν την πατρίδα τους και να αναζητήσουν νέους τόπους πρόσκαιρης ή μακροχρόνιας εγκατάστασης.

Τα περισσότερα από τα δημοτικά τραγούδια της ξενιτιάς δημιουργήθηκαν κατά τις μεταναστεύσεις των Ελλήνων την περίοδο της τουρκικής εισβολής και Τουρκοκρατίας (14ος-18ος αιώνας). Με την ίδρυση του νεότερου ελληνικού κράτους οι γενικότερες συνθήκες αλλάζουν σταδιακά. Δεν ευνοείται πλέον η δημιουργία πρωτότυπων δημοτικών τραγουδιών παρά ελάχιστων. Έτσι τα νεότερα μεταναστευτικά ρεύματα στα τέλη του 19ου και τον 20ο αιώνα εκφράζονται κυρίως μέσα από παλαιότερα ποιητικά μοτίβα και λαϊκές μελωδίες. Επιπλέον εισάγονται και νέα μουσικά όργανα που προέρχονται από τη Δύση, όπως το κλαρίνο και το βιολί.

Παράλληλα με τη λαϊκή δημιουργία, κατά την τελευταία περίοδο της μετανάστευσης (1940-1970) δημιουργούνται τραγούδια για την ξενιτιά από επώνυμους συνθέτες και στιχουργούς που ανήκουν στην αστική λαϊκή μουσική (όπως « στις φάμπρικες της Γερμανίας και στου Βελγίου τις στοές…», «το ψωμί της ξενιτιάς είναι πικρό…», «θα φύγω μανούλα…» κ.λ.π.)
Στην παραδοσιακή κοινωνία ο ξενιτεμός αποτέλεσε πολύ συχνά ένα από τα καθοριστικά στοιχεία του κύκλου της ζωής του ανθρώπου, όπως η γέννηση, ο γάμος και ο θάνατος. Έτσι ταυτίστηκε πολλές φορές με την ενηλικίωση του νέου άνδρα, που έπρεπε υποχρεωτικά, λόγω συνθηκών, να ξενιτευτεί για να αναζητήσει την τύχη του. Η αναχώρηση του νέου άνδρα ή κάποιου άλλου μέλους της οικογένειας για άλλους τόπος έπαιρνε συχνά το χαρακτήρα τελετής που συνοδευόταν από τραγούδια και διάφορα έθιμα για καλή τύχη. Αλλά και το γάμο της κόρης σε μακρινά μέρη τον θεωρούσαν ξενιτεμό, γι’ αυτό στην τελετή του γάμου τραγουδούσαν και τραγούδια της ξενιτιάς. ΠΗΓΗ: 1o Γυμνάσιο Γέρακα: Τζιβαέρι

2 x CD, Album ” Orion ” 2005

ORION: ΟΙ ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ ΤΟΥ ΔΙΣΚΟΥ

Με Φίλιπ Γκλας παρουσιαζεται το εργο “ORION”στο Ηρώδειο και κορυφώνεται στις 3 & 4 Ιουνίου 2004 η Πολιτιστική Ολυμπιάδα

Ο Ωρίωνας, ο μεγαλύτερος αστερισμός, ορατός και από τα δύο ημισφαίρια, αποτέλεσε την έμπνευση για επτά συνθέτες από όλο τον κόσμο, των οποίων έργα ενορχηστρώθηκαν από τον Φίλιπ Γκλας και θα παρουσιαστηκαν σε παγκόσμια πρώτη στο Ηρώδειο στις 3 και 4 Ιουνίου ένα έργο πολυεθνικό, που δημιουργήθηκε με ανάθεση για να αντανακλά τον διεθνή χαρακτήρα της Ολυμπιάδας. Το έργο αποτελείται από πρωτότυπες συνθέσεις ή διασκευές παραδοσιακών κομματιών από επτά συνθέτες, (από την Αυστραλία, την Κίνα, τον Καναδά, την Γκάμπια (Suso), τη Βραζιλία, την Ινδία και την Ελλάδα), οι οποίες συνδυάστηκαν και ενορχηστρώθηκαν από τον Φίλιπ Γκλας. Όλες οι συνθέσεις ακούστηκαν στο Ηρώδειο σε παγκόσμια πρώτη. Για το παραδοσιακό ελληνικό τραγούδι «Τζιβαέρι», που ερμηνεύει η Ελευθερία Αρβανιτάκη, ο Γκλας επανέφερε τους πάντες στη σκηνή.

Για το μοναδικό αυτό καλλιτεχνικό γεγονός, ο Philip Glass προσκάλεσε μια εξαιρετική ομάδα κορυφαίων καλλιτεχνών να εργαστούν μαζί με τον ίδιο

και το ιστορικό πλέον Philip Glass Ensemble:

Ο Mark Atkins, εκτός από οργανοπαίκτης του didgeridoo σε όλα τα μουσικά στυλ, είναι ιδρυτικό μέλος της ομάδας Kooriwadjula και έχει συνεργαστεί μεταξύ άλλων με τη Θεατρική Ομάδα REM και τη Φιλαρμονική του Σίδνεϊ.

Η Wu Man μεταφέρει μαζί της την κληρονομιά της Σχολής Pudong για το μουσικό όργανο pipa και έχει ανοίξει τις δύσκολες πόρτες του Carnegie Hall και του Royal Albert Hall, ενώ έχει συνεργαστεί με τη Συμφωνική Ορχήστρα του Αυστριακού Ραδιοφώνου.

Ο Foday Musa Suso είναι ένας διεθνώς γνωστός βιρτουόζος του δυτικού αφρικανικού kora (άρπα λαούτο με 21 χορδές), που παρά τις διεθνείς περιοδείες του παρέμεινε πιστός στην παράδοση της προφορικής αφήγησης της ιστορίας της φυλής των Mandingo.

Οι Uakti είναι ένα βραζιλιάνικο συγκρότημα. Η μαγεία της μουσικής τους ξεκινά από την κατασκευή των οργάνων τους, για την οποία χρησιμοποιούν απλά, καθημερινά υλικά, όπως πλαστικούς σωλήνες, γυαλιά, μέταλλα, πέτρες, λάστιχο, κολοκύθες, ακόμη και νερό.

Ο Gaurav Mazumdar είναι ένας βιρτουόζος του σιτάρ, που εκτελεί ένα έργο που έγραψε ειδικά για το Orion ο Ravi Shankar, ο θρυλικός σιταρίστας από την Ινδία, που έχει εμφανιστεί με πολλούς διάσημους καλλιτέχνες και έχει συνθέσει για πολλούς περισσότερους, καταφέρνοντας να παντρεύει με δεξιοτεχνία τους κλασικούς μουσικούς κόσμους της Ανατολής και της Δύσης.

Ο Ashley MacIsaac, ένας από τους καλύτερους μουσικούς του Κέλτικου βιολιού στον κόσμο, είναι γνωστός για τις θρυλικές εμφανίσεις τους στο πλευρό του Alan Ginsburg, του
Paul Simon και του David Byrne.

Η Ελευθερία Αρβανιτάκη, που δεν χρειάζεται περαιτέρω συστάσεις, αποτελεί σήμερα μια από τις πλέον χαρακτηριστικές ethnic φωνές διεθνώς.
Ο κάθε ένας από αυτούς πρόσθεσε τη δική του σφραγίδα σε αυτή τη συνεργασία, κι έτσι γεννήθηκε το συνολικής διάρκειας ενενήντα λεπτών μουσικό έργο, που παρουσιάζεται στις συναυλίες. Παράλληλα, το έργο εμπλουτίζεται από τρία ιντερλούδια που αποτελούνται από ντουέτα με τους προσκεκλημένους καλλιτέχνες. Είναι πιθανώς πολύ ελπιδοφόρο να προτείνουμε ότι η μουσική μπορεί να προσφέρει έναν οδικό χάρτη για την παγκόσμια ειρήνη. Αυτό το φινάλε ήταν περισσότερο ένα είδος «We Are the World» για το Ολυμπιακό πνεύμα.

«Μόνο ένας καλλιτεχνικός οργανισμός, και στη συγκεκριμένη περίπτωση η Πολιτιστική Ολυμπιάδα, μπορεί να πραγματοποιήσει το όνειρο ενός καλλιτέχνη» δήλωσε ο συνθέτης, βραβευμένος για τη μουσική της ταινίας του Πίτερ Γουίαρ Τρούμαν Σόου και υποψήφιος για Όσκαρ καλύτερης μουσικής με την ταινία Οι Ωρες. «Για μένα είναι εύκολο να συλλάβω ένα έργο, αλλά δύσκολο να το πραγματοποιήσω» σημείωσε. Πηγή έμπνευση για τον Γκλας ήταν ο Ωρίωνας, ο μεγαλύτερος αστερισμός, ορατός και από τα δύο ημισφαίρια. Το έργο περιλαμβάνει τρία ιντερλούδια με ντουέτα. Σε κάθε ιντερλούδιο εμφανίζεται από ένα ζεύγος προσκεκλημένων καλλιτεχνών. Η συμβολή της Ελλάδας έρχεται από την Ελευθερία Αρβανιτάκη στο παραδοσιακό Τζιβαέρι, επιλογή του Γκλας. «Ζήτησα να ακούσω χαρακτηριστικά τραγούδια της ελληνικής μουσικής και η Ελευθερία προκάλεσε από την αρχή το ένστικτό μου. Ρώτησα αν ήθελε να συνεργαστούμε και συμφώνησε». οπως είπε σε συνέντευξή του στο ΒΗΜΑ

Τον Φίλιπ Γκλας πλαισίωσε στο Ηρώδειο το συγκρότημα Philip Glass Ensemble, που δημιούργησε ο ίδιος πριν 30 χρόνια. «Μ αρέσει η Αθήνα, νομίζω ότι είναι καλύτερη από ποτέ. Χαίρομαι να μπαίνω στο μετρό, να περπατώ σε πεζόδρομους» σχολίασε ο συνθέτης, παλιός γνώριμος της πόλης. Ο Φίλιπ Γκλας θεωρεί την ιδέα της Πολιτιστικής Ολυμπιάδας ιδανική προέκταση των Ολυμπιακών Αγώνων. «Υπάρχει μια ταύτιση του αθλητισμού και της μουσικής, με την έννοια ότι και τα δύο βασίζονται στην πειθαρχία, είναι παγκόσμιες δραστηριότητες και απαιτούν ακροατήριο» εξήγησε.
Το μάθημα του «Orion» είναι ότι ο Glass μας κάνει να ακούμε. Η φωνή του είναι αλάνθαστη, ωστόσο πάντα βρίσκει χώρο για άλλες φωνές. Δεν είμαστε ο κόσμος, αλλά είναι καλό να γνωρίζουμε τι έχει στο μυαλό του κόσμου. Μπορεί επίσης να είναι πραγματικά ευχάριστο.

Λέει η Ελευθερία Αρβανιτάκη: «Είχα την πρόταση αυτή και δεν μπορούσα να σκεφτώ καλύτερη ευκαιρία για να γνωρίσω αυτόν τον σημαντικό συνθέτη. Διαλέξαμε μαζί το «Τζιβαέρι» και πράγματι έδωσε μια διάσταση στο αγαπημένο τραγούδι μέσα σε αυτό το μεγαλεπήβολο έργο που ετοίμασε. Είναι το τελευταίο τραγούδι της παράστασης και σε εκείνο το σημείο εμφανίζονται όλοι οι μουσικοί επί σκηνής για το φινάλε του έργου. Τον Φίλιπ Γκλας τον παρακολουθούσα και μάλιστα με την πρόσφατη δουλειά του για την ταινία «Ωρες» θα έλεγα ότι τον τοποθέτησα στους αγαπημένους μου. Στη μουσική μπορούν να συμβούν βεβαίως τα πιο απίθανα πράγματα – αναφέρομαι στη συνεργασία μας. Πετάω τη σκούφια μου που γίνεται αυτό, όπως επίσης και για το ταξίδι το οποίο ακολουθεί αυτή την πρεμιέρα σε τρεις ευρωπαϊκές πόλεις. Είμαι πανευτυχής. Δίχως αμφιβολίες, αυτές οι συνεργασίες βοηθούν στο ταξίδι της τέχνης, στη γνωριμία με διαφορετικές κουλτούρες και ανθρώπους, που σου ανοίγουν το μυαλό και την ψυχή και σε πλουτίζουν ως άνθρωπο».

Η Δόμνα Σαμίου σημείωσε στον δίσκο Ένα ταξίδι στην Ελλάδα με τη Δόμνα Σαμίου (1972):
“Αυτό το πολύ γνωστό σήμερα δωδεκανησιακό τραγούδι της ξενιτιάς το είχα πρωτακούσει από την Αμαλία Παπαστεφάνου από τα Δωδεκάνησα, της οποίας παλιότερα, στα πρώτα χρόνια του ’60, είχα επιμεληθεί μια σειρά δίσκων που είχε κάνει με τραγούδια της πατρίδας της. Επειδή μ’ άρεσε πολύ το ξανα τραγούδησα κι εγώ το τραγούδι.”

Το album « ΤΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΗΣ ΞΕΝΙΤΙΑΣ» κυκλοφορεί τη Δευτέρα 27 Απριλίου 2020
Η ιστορία ξεκινάει 33 χρόνια πριν, όταν η Χάρις Αλεξίου ηχογράφησε ένα τραγούδι της ξενιτιάς με αφορμή ένα αφιέρωμα του BBC. Από εκείνο το αφιέρωμα γεννήθηκε η ιδέα για ένα ολόκληρο album με αυτό ακριβώς το θέμα. «Τα τραγούδια της ξενιτιάς». Επιλέχθηκαν τα τραγούδια, ηχογραφήθηκαν και αυτό θα ήταν ένα άλμπουμ που θα μπορούσε να είχε κυκλοφορήσει το 1987. «Τα τραγούδια της ξενιτιάς» όμως για κάποιους λόγους έμειναν στο συρτάρι. Και έμειναν εκεί τριάντα τρία ολόκληρα χρόνια. Κι ήρθε το 2020, που, λόγω συνθηκών, όλοι αρχίσαμε να σκαλίζουμε τα συρτάρια μας, τους δίσκους μας και τις αναμνήσεις μας. Κάπως έτσι συνέβη και με αυτό το άλμπουμ. Όπως μοιράστηκε και μοιράζεται αυτόν τον καιρό τις φωτογραφίες της και τις αναμνήσεις της η Χάρις Αλεξίου στα social media, ανοίγοντας τα συρτάρια της, έπεσε πάνω σε αυτές τις ηχογραφήσεις. Ένας ολόκληρος δίσκος (γιατί στην πραγματικότητα αυτός είναι ένας δίσκος βινυλίου που απλά θα προσαρμοστεί στη νέα εποχή) ήταν εκεί και περίμενε. Ήρθε λοιπόν η ώρα «Τα τραγούδια της ξενιτιάς» να κάνουν το ταξίδι τους.
ΠΗΓΕΣ: http://urbanaspirines.blogspot.com, www.domnasamiou.gr, www.in.gr, www.tovima.gr, https://m.myfilm.gr, www.discogs.com, www.ogdoo.gr,

ΚΑΛΗ ΑΚΡΟΑΣΗ τα χρόνια περνούν τα τραγούδια ταξιδεύουν