ΚΩΣΤΗΣ ΠΑΛΑΜΑΣ, ΛΟΥΚΑΣ ΘΑΝΟΣ
ΤΟ ΣΠΙΤΙ ΠΟΥ ΓΕΝΝΗΘΗΚΑ
Ποίηση: Κωστής Παλαμάς
Μουσική: Λουκάς Θάνος
Ερμηνεία: Γιάννης Χαρούλης
CD, Album ” Ο δωδεκάλογος του γύφτου ” 2016
ΕΡΜΗΝΕΙΑ: ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΡΟΥΛΗΣ (στο στούντιο)
ΕΡΜΗΝΕΙΑ: ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΡΟΥΛΗΣ (ζωντανά)
Από την Live Παρουσίαση του έργου στη Φιλοσοφική Σχολή Αθηνών στο Εθνικό και Καποδιστριακό
Πανεπιστήμιο Αθηνών, Πανεπιστημιούπολη Ζωγράφου 30-11-2016
ΠΟΙΗΣΗ: ΚΩΣΤΗΣ ΠΑΛΑΜΑΣ
ΤΟ ΣΠΙΤΙ ΠΟΥ ΓΕΝΝΗΘΗΚΑ
Το σπίτι που γεννήθηκα κι ας το πατούν οι ξένοι,
στοιχειό είναι και με προσκαλεί, ψυχή και με προσμένει.
Το σπίτι ας του νοθέψανε το σχήμα και το χρώμα
και ανόθευτο και αχάλαστο, και με προσμένει ακόμα.
Το σπίτι που γεννήθηκα ίδιο στην ίδια στράτα
στα μάτια μου όλο υψώνεται και μ’ όλα του τα νιάτα.
Ας ήρθαν τα γεράματα κι ας κύλισαν οι χρόνοι,
απ’ το ψιμύθι του αλλασμού κι απ’ του χαμού τη σκόνη.
Και απείραχτο κι ανέγγιχτο στη Μοίρα αγνάντια στέκει,
κι από τον κήπο μου για με χλωρά στεφάνια πλέκει.
Του κάκου οι έγνοιες, οι καιροί, πληγές καρδιών και τόπων.
Τα μάτια μου άλλα, κι άλλα είναι τα μάτια των ανθρώπων.
Το σπίτι που γεννήθηκα κι ας το πατούν οι ξένοι
στοιχειό και σαν απάτητο, με ζει και με προσμένει…
CD, Album ” Ο δωδεκάλογος του γύφτου ” 2016
Η μεγάλη αγάπη και ο σεβασμός απέναντι σε έναν ποιητή και ένα πολύτιμο έργο, ενώνουν δύο καλλιτέχνες που δούλεψαν με άλλη ματιά πάνω στο σπουδαίο αυτό ποίημα και το απέδωσαν με έναν άλλο, διαφορετικό τρόπο. Δώδεκα τραγούδια, δώδεκα αποσπάσματα από τον «ΔΩΔΕΚΑΛΟΓΟ ΤΟΥ ΓΥΦΤΟΥ», μελοποιημένα από τον Λουκά Θάνο και ερμηνευμένα από τον Γιάννη Χαρούλη, περιλαμβάνονται στη νέα αυτή δισκογραφική έκδοση που φέρει τον τίτλο του έργου και το αντιπροσωπεύει επάξια!
ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΔΙΣΚΟΥ ΣΤΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΑΘΗΝΩΝ Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Πανεπιστημιούπολη Ζωγράφου 30-11-2016. Η παρουσίαση του δίσκου επιλέχθηκε να γίνει στο αμφιθέατρο Aula της Φιλοσοφικής σχολής Αθηνών.Αυτό αποφασίστηκε και δόθηκε η άδεια καθώς και με αυτόν το τρόπο τιμήθηκε η προσφορά του Κωστή Παλαμά αφού ήταν γραμματέας στην σχολή για τουλάχιστον 31 χρόνια (1897-1928).
Ο Δωδεκάλογος του Γύφτου είναι ένα μνημειώδες, λυρικό έργο, αποτέλεσμα της ανησυχίας του δημιουργού για τις εξελίξεις στην πατρίδα του, τις οικονομικές, κοινωνικές, πολιτικές, εθνικές και πολιτιστικές της εκφάνσεις, στην πιο κρίσιμη περίοδο της πρόσφατης νεότερης ιστορίας. Γράφτηκε στην περίοδο 1899-1906 και εκδόθηκε σε βιβλίο το 1907.
Στο ποίημα περιγράφεται η πνευματική διαδρομή του Γύφτου, συμβόλου της ελεύθερης ψυχής, κατά την οποία γκρεμίζει το σύμπαν και το ξαναστεριώνει. Απαρνιέται τα πάντα και τα δέχεται ξανά μέσα από την τέχνη. Αιρετικός και συμπονετικός, ένα ήρωας Νιτσεϊκών διαστάσεων και προδιαγραφών, ο Γύφτος μέσα από τους δώδεκα λόγους του αποτελεί την ύψιστη έκφραση της αδούλωτης σκέψης, της δημιουργικότητας και των νέων ξεκινηματων. Παρά την έντονη εικόνα ξεπεσμού και παραίτησης, το μήνυμα του ποιητή και το όραμα του Γύφτου είναι αισιόδοξο και διαχρονικό. Ο Δωδεκάλογος του Γύφτου» είναι ένα συνθετικό μακρόπνοο λυρικό ποίημα, με αλληγορικά στοιχεία που αποτελείται από 12 λόγους. (Ο «Προφητικός» είναι ο όγδοος από τους δώδεκα λόγους και ο πιο παλιός. Γράφτηκε το 1899 την επαύριο της εθνικής ταπείνωσης του 1897. Το προς πραγμάτευση κείμενο περιλαμβάνει τους στίχους 363-378 και 469-493 (τέλος).
Ο ΤΙΤΛΟΣ: O «Προφητικός» που από μερικούς θεωρήθηκε σαν εμβόλιμος λόγος, μόνο και μόνο γιατί είναι στενά συνυφασμένος με το γένος μας, την ιστορία και γιατί ο Γύφτος δεν παρουσιάζεται σε αυτόν, βρίσκεται στο επίκεντρο του έργου. Η επινόηση του Γύφτου-Προφήτη αποτελεί ένα ουσιώδες τέχνασμα κι έτσι μιλάει ο ποιητής για τα μελλούμενα με τρόπο απλό, θετικό και αποκαλυπτικό. (Ο Γύφτος συμβολίζει την αδούλωτη ψυχή, γκρεμίζει το σάπιο, χτίζει το καινούργιο, βγάζει την πατρίδα από τη διαφθορά και την ταπείνωση, την οδηγεί στη λύτρωση και στην αναγέννηση.)
ΤΟ ΘΕΜΑ: Το θέμα των δυο αποσπασμάτων είναι η προφητεία του ποιητή-προφήτη του Δωδεκάλογου για την πτώση και στη συνέχεια για την αναγέννηση του Ελληνισμού (ο ποιητής κάνει λόγο αλληγορικά για το Βυζάντιο, όμως εννοεί τον Ελληνισμό του καιρού του μετά την ήττα του 1897).
Η ΕΠΟΧΗ: Είναι εμφανές ότι η ήττα των Ελλήνων από τους Οθωμανούς το 1897 δημιούργησε πολιτικό κλίμα τέτοιο που υπήρξε καθοριστικό για την ποιητική διάθεση και την ακόλουθη ποιητική παραγωγή. Η τέχνη- μήνυμα- καταγγελία- “κατηγορώ” – έχει σαφείς και προσδιορισμένους αποδέκτες τους ιθύνοντες και στόχο την
εγκληματική τους ανευθυνότητα.
ΠΡΟΘΕΣΗ ΤΟΥ ΠΟΙΗΤΗ: Είναι να καταγγείλει αυτή την ανευθυνότητα, να πάρει θέση, να δηλώσει τη δυσαρέσκεια του. Το απόσπασμα από το Δωδεκάλογο παρά τη χρονική μετατόπιση στο παρελθόν και σε κακά άλλων εποχών, παρά την καλυμμένη ή μασκαρεμένη εποχή, παρά την ευρηματική απαίτηση ενός Θεού τιμωρού, προδίδει την κραυγή της αγωνίας του ποιητή για τη δική του εποχή. Ο Παλαμάς έρχεται με το στίχο του να ξεσηκώσει και να αφυπνίσει τις εφησυχασμένες και ναρκωμένες συνειδήσεις, να τιμωρήσει και να γιατρέψει.
Η ΥΠΟΘΕΣΗ ΤΟΥ «ΠΡΟΦΗΤΙΚΟΥ»: Το περιεχόμενο του κειμένου είναι πατριωτικό με αλληγορικές και ιστορικές αναφορές. Ο «Προφητικός», που από μερικούς θεωρήθηκε σαν εμβόλιμος λόγος, μονο και μονο γιατί είναι στενά συνυφασμένος με του γένους μας την ιστορία και γιατί ο Γύφτος δεν παρουσιάζεται σ’ αυτόν. Τη θέση του κατέχει ο Προφήτης, ο ποιητής που γίνεται προφήτης. Από την άποψη της ελληνικής ιδέας της εκφρασμένης μέσα στον «Δωδεκάλογο» ο λόγος τούτος έχει καίρια σημασία. Είναι μια δήλωση βροντόφωνη της πίστης του Παλαμά στην ανεξάντλητη ζωντάνια της φυλής, στην ικανότητα της να ξαναγεννιέται και να σηκώνεται ατράνταχτη ύστερ’ απ’ όλους τους ξεπεσμούς.
Λουκάς Θάνος: Η ελληνική γλώσσα είναι το όπλο των όπλων
Ο συνθέτης Λουκάς Θάνος, που διένυσε μια πολύχρονη και καταξιωμένη διαδρομή στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής ως συνθέτης μουσικής, χορογράφος και επίσης σκηνοθέτης και μεταφραστής έργων του αρχαίου ελληνικού θεάτρου, επιστρέφει στη μελοποίηση της ποίησής μας σχεδόν σαράντα χρόνια ύστερα από τον δίσκο του Σάλπισμα (Columbia 1978, πραγματική κυκλοφορία το 1980), συλλογή μελοποιημένων ποιημάτων του Βάρναλη, του Καρυωτάκη, του Αλεξάνδρου και του Δημήτρη Θάνου, που αναδείχθηκε σε διαχρονικό και κορυφαίο έργο μέσα στην πλούσια μελοποιητική μουσική παράδοσή μας. Από εκείνον τον δίσκο η περίφημη πλέον «Μπαλάντα του κυρ-Μέντιου», μελοποίηση μέρους του ομώνυμου ποιήματος του Κώστα Βάρναλη, τραγουδισμένη τότε με την αξεπέραστη φωνή του Νίκου Ξυλούρη, εξελίχθηκε σε σύμπτωμα της σύγχρονης μεταμοντέρνας πολιτισμικής μας συνθήκης.
Η επιλογή του Λουκά Θάνου να μελοποιήσει τον Δωδεκάλογο του Γύφτου φαίνεται σήμερα εκ πρώτης όψεως παράδοξη. Κι όμως, αυτό το πεπαλαιωμένο τραγούδι διάλεξε ο Θάνος και κατάφερε να του εμφυσήσει μέσα από τη μουσική την πνοή μιας νέας ζωής γιατί όπως εξομολογείται: «Ο Παλαμάς πιστεύω είναι ένας ενδιάμεσος κρίκος που συνδέει τον Όμηρο και τον Αισχύλο με το τώρα και το μετά του πολιτισμού μας. «Ο Δωδεκάλογος Του Γύφτου» είναι ένα κορυφαίο επικολυρικό έργο του που νομίζω ότι αξίζει να το ξαναθυμηθούμε» Ο Θάνος εύλογα επέλεξε να μελοποιησει στίχους μόνο από τα λυρικότερα, γραμμένα σε σχεδόν αυστηρά έμμετρους στίχους και γι’ αυτό προσφοροτερα να τραγουδηθουν μέρη του ποιήματος.
Αν ο ποιητικός λόγος του Παλαμά κατορθώνει να ηχεί σύγχρονος, χάρη στη μουσική μεταφορά του από τον Θάνο, πολύ σημαντική γι’ αυτόν τον εκσυγχρονισμό είναι η συνεισφορά του ερμηνευτή Γιάννη Χαρούλη. Σωστά ο Θάνος στο ολιγόλεξο σημείωμά του στο ένθετο του δίσκου μιλά για το «οργιαστικό ένστικτο» και τη «μέγιστη ηθοποιία» του Χαρούλη, ένστικτο και ηθοποιία που ενισχύονται από τις λιτές ενορχηστρώσεις στα «λυρικά» τραγούδια. «Είναι δύσκολο να αποδείξεις ότι ένας άνθρωπος τραγουδάει με την ψυχή του, αλλά δεν είναι δύσκολο να το νιώσεις. Προσωπικά ακούγοντας τον Χαρούλη να ξετυλίγει στα τραγούδια του δίσκου όλη την ερμηνευτική γκάμα της φωνής του δεν μπορώ να σκεφτώ ποιος άλλος θα μπορούσε να τα τραγουδήσει καλύτερα».
Για τον Παλαμά η μουσική, όπως γράφει στον πρόλογο του Δωδεκάλογου του Γύφτου, είναι «κάθε τι που σύμμετρα και καλόρρυθμα μορφώνει τη ζωή και την τέχνη· μουσική», προσθέτει, «κάθε παιδεία της ψυχής». Με αυτόν τον ευρύτερο ορισμό της μουσικής συντονίζεται και ο Λουκάς Θάνος, προσφέροντάς μας τον δικό του σύγχρονο μουσικό Δωδεκάλογο του Γύφτου.
Ο ίδιος ο Παλαμάς στο προοίμιο του «Δωδεκάλογου» μας φανερώνει τον φιλοσοφικό χαρακτήρα της ποιήσεως του:
ΤΟ ΠΟΊΗΜΑ ΤΟΥΤΟ
ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΙΣΩΣ ΠΟΥ ΚΟΙΤΑΞΑ Ν’ ΑΛΑΦΡΟΔΕΣΩ ΜΑΖΙ
ΕΠΙΚΑ ΚΑΙ ΛΥΡΙΚΑ ΚΑΙ ΔΡΑΜΑΤΙΚΑ, ΚΑΙ ΠΑΙΡΝΟΝΤΑΣ
ΑΠ’ ΟΛΑ ΤΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΟΥ ΠΟΙΗΤΙΚΟΥ ΛΟΓΟΥ,
ΚΙ ΑΠΟ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΤΑ ΠΑΡΑΔΟΜΕΝΑ ΚΙ ΑΠΟ
ΤΟΥ ΦΙΛΟΣΟΦΟΥ ΤΗ ΣΚΕΨΗ, ΚΙ ΑΠΟ ΤΗ ΖΩΗ ΚΙ
ΑΠΟ Τ’ ΟΝΕΙΡΟ,—ΚΑΠΟΙΑ ΟΡΑΜΑΤΑ ΤΟΥ ΝΟΥ ΚΑΙ
ΚΑΠΟΙΑ ΚΑΡΔΙΟΧΤΥΠΙΑ
Τ’ ΑΦΙΕΡΩΝΩ
ΑΘΗΝΑ, 5 ΤΟΥ ΤΡΥΓΗΤΗ, 1899.
ΚΩΣΤΗΣ ΠΑΛΑΜΑΣ
Ο Παλαμάς ήταν ένας από τους πολυγραφότερους Έλληνες λογοτέχνες και πνευματικούς ανθρώπους. Δημοσίευσε συνολικά σαράντα ποιητικές συλλογές, καθώς και θεατρικά έργα, κριτικά και ιστορικά δοκίμια, συγκριτολογικές μελέτες και βιβλιοκριτικές. Η συνεισφορά του Κωστή Παλαμά στα ελληνικά γράμματα υπήρξε τεράστια. Ανανέωσε σημαντικά την ποιητική μορφή, αξιοποιώντας στο έπακρο τις δυνατότητες της λογοτεχνικής μας παράδοσης, από τον Όμηρο και τον Ρωμανό τον Μελωδό, ως τον Κάλβο, τον οποίο καθιέρωσε, και το δημοτικό μας τραγούδι. Παράλληλα, έκανε ένα τεράστιο λογοτεχνικό άνοιγμα προς τις λογοτεχνίες της Ευρώπης, μπολιάζοντας την ποίησή του με τα σύγχρονα ρεύματα του Παρνασσισμού, του Συμβολισμού και του Ρεαλισμού. Με αγνό πανανθρώπινο ιδεαλισμό και πηγαία λυρική πνοή, ο Παλαμάς δημιούργησε μια ολόκληρη εποχή κι έγινε δάσκαλος στις νεότερες γενιές. Δίκαια, λοιπόν, θεωρείται, ύστερα από τον Διονύσιο Σολωμό, ο δεύτερος εθνικός μας ποιητής. ΠΗΓΕΣ: www.oanagnostis.gr, www.mixgrill.gr, www.musicpaper.gr, www.ogdoo.gr, https://radioalchemy.ne,www.monemvasianews.gr,
Καλή Ακρόαση τα χρόνια περνούν τα τραγούδια ταξιδεύουν
